Gıda atığının yüzde 60’ı engellenebilir

Dünya genelinde her yıl 1,3 milyar ton gıda atığı oluşturuyoruz. Küresel karbon salımının yüzde 8’i gıda atığından kaynaklanıyor. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, gıda atık ve kayıplarının yıllık maliyeti 940 milyar doları aşıyor.

Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nin 17 maddesinden biri, kişi başına gıda atık ve kayıplarının 2030 yılına kadar yarıya düşürülmesi ve böylece açlığın sonlandırılması. Bu hedef doğrultusunda hükümetlerin ve şirketlerin önemli çalışmaları var. 2015 yılında Olcay Silahlı ve Arda Eren tarafından kurulan Fazla Gıda, gıda atığına teknoloji tabanlı çözüm sunmayı amaçlayan bir sosyal girişim.

Gıda atığını önlerken, sorumlu üretim ve tüketim bilincinin gelişimine de katkı sağlayan Fazla Gıda, 2017’de Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP)’nın desteklediği Accelerate 2030 Hızlandırma Programı’na seçilen dünyanın 9 etki odaklı girişiminden biri oldu.

Fazla Gıda, kendisini gıda işletmeleri için dijital atık yönetim departmanı olarak konumluyor ve Türkiye genelinde satılamayan ve bu nedenle atıl duruma düşen fazla gıdaların finansal, çevresel ve sosyal açıdan en doğru şekilde değerlendirilmesini sağlıyor.

Fazla Gıda Kurucu Ortağı ve CEO’su Olcay Silahlı’nın verdiği bilgiye göre, Türkiye’nin yıllık gıda atığı 250 milyar TL’lik bir kayıp anlamına geliyor. Silahlı, “Döngüsel ekonomiyle bu rakamın minimum yüzde 10’u yani ortalama 25 milyar TL’lik kısmı tasarruf olarak sağlanabilir” diyor.
Gıda atığı oluşumunun başlıca nedenlerini, “verimsiz dağıtım ağı altyapıları, işletmelerin iç operasyonel verimsizlikleri, gıda sektörünün kalite standartları ve marka koruma içgüdüsüyle yaptığı yanlış uygulamalar, yanlış satın alma ve depolama stratejileri” olarak sıralayan Silahlı, satılan gıdaların atık olmasında ise tüketici davranışlarının ana etken olduğunu ifade ediyor.
Oluşan gıda atığının yüzde 60’ının engellenebilir durumda olduğu bilgisini veren Olcay Silahlı, şu ana kadar çalıştıkları iş ortaklarında yüzde 70 seviyesinde bir kurtarma gerçekleştirdiklerini söylüyor.

Fazla Gıda’nın gıda atığını önlemek için nasıl bir iş modeli uyguladığını Olcay Silahlı’dan dinleyelim: Hedefimiz gıda atığı kaynaklı karbon salımını yüzde 50 azaltmak
“İşletmeler satamadıkları fazla gıdalarını sistemimize son kullanma tarihi, kalite blokaj hatası, lokasyon gibi çeşitli kriterler ile giriş yapmakta. Dijital alt yapımız sayesinde bu ürünlerin en hızlı şekilde doğru kanal aracılığı ile satılması, bağışlanması ya da geri dönüşüme kazandırılmasını sağlıyoruz. Amacımız gıda atığı kaynaklı karbon salımını yüzde 50 oranında azaltmak. İş modelimiz gereği satılabilecek ürünleri satın alıyor ve satışını gerçekleştiriyoruz. Bağışa konu olabilecek ürünlerin tüm bağış sürecini gerek dijital gerekse operasyonel olarak yönetiyor ve süreç hizmet bedeli ile gelir elde ederek çözümün sürekliliğini sağlıyoruz. Geri dönüşüm uygulamasında ise işletmelerin atıklarını toprağa gömmek yerine biyogaz tesislerine iletmelerini sağlıyor ve süreç boyu izlenebilirlik ve operasyonel takip sağlıyoruz ve işlem bazlı fiyatlama ile gelir elde ediyoruz.”

2 bin 800 ton gıda kurtardık

“Türkiye’de 23 şehirde çalışıyoruz. Sunduğumuz teknoloji çözümleri ve danışmanlık hizmetleri ile gıda sektöründe tarladan sofraya uzanan değer zinciri içinde faaliyet gösteren tüm işletmelere hizmet veriyoruz. Migros, Metro Toptancı Market, Kipa, G2M, Feast, Golf Dondurma, Hipp, Chef seasons, Uludağ İçecek, Regnum Otel çalıştığımız kurumlardan bazıları. Yaklaşık 100 tane dernek ve gıda bankası ile iletişimdeyiz. 2 yılda 2 bin 800 tonluk gıda kurtardık. Sektörün önde gelen 20’nin üzerinde kurumundan aldığımız bu ürünleri 250 binin üzerindeki kişiye dağıttık. 2 yılda yaptığımız ortalama yardım bedeli yaklaşık 6,5 milyon TL civarında.”

İşin en zor kısmı alışkanlıkları değiştirmek

“İşin en zor ve önemli kısmı alışkanlıkları değiştirmek. Şirketleri ve bireyleri yönetilemeyen ciddi bir atık sorunları olduğuna ikna edip, bunu doğru yönetmenin önemini anlatmak yaptığımız işin en önemli noktalarının başında geliyor. Gıda atığına karşı hassas ve duyarlı davranan pek çok şirket var fakat bunun yanında gıdayı çöpe atmanın ötesinde atıkları olduğunun bile farkında olmayan kurumlar da mevcut. Öte yandan ülkemizde gıda bankacılığı alanında farkındalık yüksek fakat yeterli aksiyon alınmıyor. Bunun temel nedenlerinden başında birey olarak yaratabileceğimiz etkinin bilincinde olmamamız. Gıda atığı gibi global alanda kritik bir probleme çözüm büyük şirketlerden ve devletlerden bekleniyor. Bu çok uzun bir maraton, bir günde oluşturulabilecek bir etki değil.”