Gerçek kişi mükelleflerin işi bırakması-vergi dairesince mükellefiyetin re’sen terkini

Vergiye tabi ticaret ve sanat erbabı, serbest meslek erbabı, adi ortaklık ortakları işe başlamalarını ve işi bırakmalarını vergi dairesine bildirmek zorundadırlar. İşe başlama bildirimlerinin esas itibariyle on gün içinde, işi bırakma bildirimlerinin ise bir ay içinde vergi dairesine iletilmesi gerekir. Bildirimlerin zamanında yapılmamış olması vergi mükelleflerini birçok sorunla karşı karşıya bırakır. Bu gün yazımızda gerçek kişilerce işi bırakmanın bildirilmemesi halinde vergi idaresince yapılacak işlemler üzerinde duracağız. 17.11.2016 tarihinde DÜNYA Gazetesi’nde yayınlanan, yazımızda tüzel kişi mükelleflerle ilgili açıklamalara yer vermiştik.

İşin bırakılmış sayılması

Yukarıda sayılan vergi mükelleflerinin işi bırakmayı zamanında bildirilmemeleri vergi dairelerini gerçek durumun tespiti için araştırma yapma zorunda bırakmaktadır. Araştırmalar sonrasında yapılacak işlemlerle ilgili olarak Vergi Usul Kanunu’nun 160’ıncı maddesinde düzenleme yapılmıştır. İşi bırakma bildiriminde bulunmayan bir mükellefin işibıraktığının tespit edilmesi veya yapılan araştırma ve yoklamalar sonucunda bilinen adreslerinde bulunamaması ve başka bir adreste faaliyetine devam ettiğine dair bilgi edinilememesi veya başkaca bir ticarî, ziraî ve meslekî faaliyeti olmadığı halde münhasıran sahte belge düzenlemek amacıyla mükellefiyet tesis ettirdiğinin vergi incelemesine yetkili olanlarca düzenlenen rapor ile tespit edilmesi ve mükellefiyet kaydının devamına gerek görülmediğinin raporda belirtilmesi halinde, mükellef (matrahlı veya matrahsız beyanname verenler dahil) işi bırakmış addolunur ve mükellefiyet kaydı vergi dairesince terkin edilir. Bu durum, ilgili kamu kurum ve kuruluşu ile kamu kurumu niteliğindeki meslek üst kuruluşuna bildirilir.

Mükellefiyet kaydının terkin edilmesi, mükellefin işi bırakmasından önceki döneme ilişkin yükümlülüklerini ortadan kaldırmayacağı gibi bu tarihten sonra faaliyette bulunduğunun tespiti halinde bu dönemlere ilişkin vergilendirmeye ve sahte belge düzenleme fiilini işleyenler hakkında kovuşturma yapılmasına ve ceza uygulanmasına da engel teşkil etmez.

Bu madde kapsamında mükellefiyet kayıtları terkin edilenlerin kimlik bilgileri ile bunların bastırmış veya tasdik ettirmiş oldukları belgeler ve kullanmış oldukları ödeme kaydedici cihazlara ilişkin bilgiler Maliye Bakanlığı’nca belirlenecek araçlarla duyurulur.

Mükellefiyetin Re’sen Terkini -Vergi Usul Kanun Uygulama İç Genelgesi

Yukarıda belirtilen VUK’un 160’ıncı maddesi hükümlerinin uygulanması hususunda maddenin verdiği yetki çerçevesinde, Maliye Bakanlığı’nca müteaddit defalar düzenleme yapılmıştır. Son olarak 12.05.2016 tarih ve 29537098-(37)52535 Sayılı Vergi Usul Kanunu Uygulama İç Genelgesi Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bu genelgede vergi mükellefiyetinin hangi hallerde re’sen terkin edileceği, hangi hallerde yeniden tesis edileceği ve bunlarla ilgili yapılacak işlemler açıklanmıştır .

Gerçek kişilerde işin bırakılması

Vergi Usul Kanunu’nun 161’inci maddesine göre işi bırakma vergiye tabi olmayı gerektiren muamelelerin tamamen durdurulması ve sona erdirilmesini ifade eder. İşlerin herhangi bir sebep yüzünden geçici bir süre için durdurulması işi bırakma sayılmaz.

Ancak,işi bıraktığı halde bu durumu bildirmeyen mükelleflerin gerçekte işi bırakıp bırakmadığı, vergi dairelerince yapılan araştırmalarla ortaya çıkarılmaktadır. Öncelikle gayri faal mükellefler listesi hazırlanmaktadır. Bu listede;

Ticari, zirai ve mesleki kazançlarından dolayı birbirini izleyen iki döneme ait katma değer vergisi beyannamesini vermeyenler, ticari kazancı basit usule tabi mükellefler (KDV mükellefi olanlar hariç) gelir vergisi beyannamelerini kanuni sürenin bitiminden itibaren üç ay içinde vermeyenler ile elektrik ve/veya doğal gaz aboneliği tespit edilen mükelleflerin aboneliğinin bulunduğu işyeri adresleri yer almaktadır. İşin gerçekten terkedilip edilmediği hazırlanan bu listeye göre yapılacak yoklama ve araştırmalarla ortaya çıkarılmaktadır. Listeye göre yapılan yoklamalardan sonuç alınamaması halinde 5490 sayılı Kanun’a göre oluşturulan Adres Kayıt Sistemi’nde yapılacak sorgulamada tespit edilen yerleşim yeri adresinde araştırma yapılır.

Re’sen terkin tarihi

Liste esas alınarak yapılan yoklama ve araştırmalar sonucunda, işini terk ettiği tespit edilen, bilinen adreslerinde bulunamayan ve başka bir adreste de faaliyetine devam ettiğine dair bilgi edinilemeyen gelir vergisi mükellefleri;

1- İşini terk ettiği tarihin kamu kurum ve kuruluşları tarafından tutulan kayıt ve siciller veya diğer kanaat getirici vesikalarla tespit edilmesi halinde bu tarih itibariyle,

2- İşini terk ettiği tarihin kanaat getirici vesikalarla tespit edilememesi durumunda, aylık veya üç aylık olarak verilen en son beyannamesinin içerdiği dönem sonu itibariyle,

3- Basit usulde (ihtiyari olarak KDV mükellefiyeti tesis ettirenler hariç) vergilendirilenlerde verilen en son yıllık gelir vergisi beyannamesinin içerdiği dönem sonu itibariyle,

4- İşini terk ettiği tarihin kanaat getirici vesikalarla tespit edilememesi ve faaliyetine ilişkin herhangi bir beyanname de vermemesi halinde ise işyeri adresinde yapılan yoklama tarihi itibarıyla, mükellefiyet kayıtlarının terkin edilmesi gerekmektedir.

5- Münhasıran sahte belge düzenlemek amacıyla mükellefiyet tesis ettirdiği vergi inceleme raporuyla tespit edilen gerçek ve tüzel kişilerin mükellefiyet kayıtları, bunların matrahlı veya matrahsız beyanname verip vermediğine bakılmaksızın, vergi inceleme raporunda ,mükellefiyet kaydının devamına gerek görülmediğinin belirtilmiş olması şartı ile raporda belirtilen tarih itibariyle, vergi dairesince terkin edilecektir.

Mükellefiyet kaydı re’sen terkin edilecek gelir vergisi mükellefinin işletmesine kayıtlı taşıt, gayrimenkul, stok veya demirbaş gibi varlıklarının mevcudiyeti yukarıda yapılan tespitlere dayanılarak mükellefiyetin re’sen terkin edilmesine engel teşkil etmeyecektir. Öte yandan, mahkeme kararı, vergi inceleme raporu veya vergi daireleri tarafından resmi makamlarla yapılan yazışmalar sonucunda sahte, çalıntı ya da tahrif edilmiş kimlik kartı ile bilgileri dışında adlarına mükellefiyet tesis ettirildiği tespit edilenlerin mükellefiyet kayıtları, tesis tarihi itibariyle terkin edilecektir.

Mükellefiyetin re’sen terkini sonrası takip işlemleri

İç genelge uyarınca, mükellefiyet kaydı terkin edilen mükelleflerin, mükellefiyet kayıtlarının terkin edildiği tarihten önceki dönemlere ait borçlarıyla ilgili takip işlemlerine devam edilecektir. Gerçek veya tüzel kişi mükelleflerin borçlarından dolayı, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun kapsamında kendilerine veya şirket tüzel kişiliğine ait mal varlığına, şirketin kanuni temsilcilerinin ya da ortaklarının şahsi mal varlıklarına haciz tatbik edilmesi, bu iç genelge uyarınca mükellefiyet kaydının terkinine engel değildir. Dolayısıyla, tüzel kişi mükelleflerin şirket tüzel kişiliğine ait mal varlığına, şirket müdürünün, ortaklarının veya gerçek kişi mükelleflerin mal varlığına haciz tatbik edilmiş olsa dahi, bu iç genelgede belirtilen şartların varlığı halinde, şirketin veya gerçek kişi mükellefin mükellefiyet kaydı terkin edilecektir.

Mükellefiyet kayıtları iç genelge kapsamında terkin edilen mükellefler adına re’sen terkin tarihinden sonraki dönemlerle ilgili olarak vergi dairesince yapılan (vergi/ceza) tarhiyatlara ilişkin oluşan borçları nedeniyle mükellef tarafından ödenen tutarların düzeltme zamanaşımı dikkate alınarak mükellefe 6183 sayılı Kanun’un 23’üncü maddesine göre iadesi mümkün bulunmaktadır (Alacaklı kişinin kamuya olan vergi borçlarına mahsup suretiyle).

Takdire sevk işlemleri

Mükellefi yet kayıtlan iç genelge uyarınca terkin edilen mükellefler hakkında mükellefi yetin terkin edildiği tarihten sonraki dönemlere ilişkin takdire sevk işlemi yapılmayacaktır. Beyanname vermeme nedeniyle takdir komisyonuna sevk edilen dosyaların bulunması halinde, bu dosyalar takdir komisyonundan çekilecektir. Mükellefi yetin terkin edildiği tarihten sonraki dönemlere ilişkin olarak takdir komisyonunca karara bağlanan dosyalar ise Vergi Usul Kanunu’nun düzeltmeye ilişkin hükümlerine göre işlemden kaldırılacaktır.

Mükellefi yet kayıtları terkin edilen mükelleflerden faaliyetine devam ettiği tespit edilenler ve yapılacak işlemler İç genelgelerde yer alan esaslara uygun olarak mükellefi yet kaydı terkin edilen mükelleflerden;

● Faaliyetlerine başka bir adreste devam ettiği tespit edilenlerin mükellefi yet kaydı mükellefi yetin terkin edildiği tarihten itibaren,

● Yeniden faaliyete geçtikleri tespit edilenlerin mükellefi yet kaydı yeniden faaliyete geçtikleri tarihten itibaren, yeniden tesis edilecek ve mükellefi yetin tesis edildiği tarihten sonraki dönemlere ilişkin yükümlülüklerin tarh zamanaşımı dikkate alınarak yerine getirilmesi sağlanacaktır. Ayrıca, mükellefi yet kaydı terkin edilen ve üzerine kayıtlı taşıt, gayrimenkul, stok veya demirbaş bulunan mükelleflerin, söz konusu varlıkların satış işlemlerini gerçekleştirdikleri tarih itibarıyla mükellefi yet kayıtlan yeniden tesis edilecektir.

Gayri faal mükelleflere ilişkin diğer hususlar

● Mükellefi yet kayıtları terkin edilen mükellefler hakkında mükellefi yetin terkin edildiği tarihten sonraki dönemlere ilişkin beyanname veya bildirimlerin verilmemesi nedeniyle kesilen cezalar Vergi Usul Kanunu’nun düzeltmeye ilişkin hükümlerine göre işlemden kaldırılacaktır.

● Terkin tarihinden sonra posta yoluyla gönderilen beyannamelerin posta zarfının üzerinde bulunan adresler , mükellefi n dosyasında bulunan adresler ile karşılaştırılarak kontrol edilecek, daha önce yoklama yapılan adresten farklı bir adres posta zarfının üzerine yazılmış ise derhal belirtilen adreste yoklama yapılacak, yoklama sonucunda posta zarfının üzerindeki adreste mükellefi n bulunmadığı tespit edilirse beyanname işleme tabi tutulmadan dosyasında muhafaza edilecektir.