Gençlik umut ışığı arıyor

Türkiye’nin 15-24 yaş grubu genç nüfusu 120 ülke nüfusundan fazla. Bugün yaklaşık her dört gençten biri ne okuyan ne de çalışan “ev genci”. Aktif iş arayan her dört gençten biri işsiz, bu oran kadınlarda yüzde 27,6.

19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı ile Atatürk’ün Kurtuluş Savaşı için Samsun’a çıkışının 104’üncü yılı kutlanırken, dünyadaki 120 ülkenin nüfuslarından daha büyük bir sayı oluşturan Türk gençliği, yaşamından memnuniyetsizlik ve gelecek kaygısı içinde umut arıyor. Gençlerin büyük bölümünün gözü yurt dışında.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre 2022 sonu itibarıyla Türkiye’nin toplam nüfusunun 12 milyon 949 bin 817 kişi ile yüzde 15,2’sini 15-24 yaş grubu gençler oluşturdu. Bu sayının Birleşmiş Milletler tarafından tanınan dünyadaki 194 ülkenin 120’sinin nüfuslarından fazla olduğu belirlendi. Türkiye’nin genç nüfus oranı, yüzde 10,5’lik AB ortalamasının çok üzerinde.

TÜİK’in, bu yılın ilk çeyreğine ilişkin mevsimsel etkilerden arındırılmış iş gücü istatistiklerine göre ise 65 milyon 212 bin kişi olan 15 yaş üstü nüfusun 11 milyon 868 binini 15-24 yaş grubu gençler oluşturdu.

Bu gençlerin 6 milyon 449 bini eğitim, iş aramama vd. nedenlerle iş gücü dışında yer alıyor. Gençlerin 4 milyon 340 bini çalışırken, 1 milyon 77 bininin işsiz olduğu belirlendi. 15 yaş üzeri toplam nüfusta yüzde 9,9 olan işsizlik oranı, 15-24 yaş grubunda yüzde 19,9 olarak gerçekleşti.

İşsizlik oranı hesabında aktif olarak iş aramayanlar dikkate alınmıyor. Buna göre aktif iş arayan gruptan yaklaşık her 5 gençten biri işsiz durumda. 15-24 yaş grubunda erkeklerde yüzde 15,6 olan işsizlik oranı, kadınlarda yüzde 27,6’ya ulaşıyor.

İlk çeyrek iş gücü verilerine göre 15-24 yaş grubunda ne eğitimde ne istihdamda olanların sayısı ise 2 milyon 657 bine ulaşıyor. Buna göre bu gruptaki gençlerin yüzde 22,4’ü ne okuyor ne de çalışıyor. Bu gençler iş gücüne dahil olmayan nüfus kapsamında yer alıyor. Aylık, üç aylık ve yıllık bazda açıklanan iş gücü istatistiklerinde göstergeler farklılık arz edebiliyor.

TÜİK ne eğitimde ne istihdamda olan gençlerin 2021’de yüzde 24,7 olan ortalama oranını 2022 yılı için yüzde 24,2 olarak açıklamıştı. Bu yılın ilk çeyreği için açıklanan oranın da yıllık ortalamada daha yüksek çıkma olasılığı bulunuyor. Ancak tüm bu oranlara göre gençlerin yaklaşık dörtte biri ne okuyor ne çalışıyor.

PISA’da üzücü sonuç

Ekonomik İş birliği ve Kalkınma Örgütü’nün (OECD) üçer yıllık dönemler hâlinde, 15 yaş grubundaki öğrencilerin bilgi ve becerilerini değerlendiren PISA araştırmasında Türkiye, yıllardır başarısız sonuçla elde ediyor. Türkiye, araştırmaya dahil olduğu 2003 yılından bu yana okuma, matematik ve fen bilimleri alanlarının tümünde hep OECD ortalamasının altında kaldı. OECD’nin ilgili veri tabanı üzerinden derlenen ortalama puan ve başarı sıralamasına göre son yapılan testte 79 ülke içinde Çin her üç dalda da birinci olurken, Türkiye okuma ve fen okur yazarlığı becerisinde 40, matematik okur yazarlığında 43’üncü sırada yer alabildi.

Yüzde 54’ü yaşamından memnun değil

Öte yandan Habitat Derneği’nin Infakto RW ortaklığıyla gerçekleştirdiği, gençlerle ilgili en kapsamlı araştırmalardan biri olan ve literatüre “Ev Genci” kavramını kazandıran Gençliğin İyi Olma Hali Raporu’nun 5’incisi geçtiğimiz günlerde yayımlandı. Rapor, ülke gençliğinin durumuna ilişkin oldukça çarpıcı bulgular ortaya koydu.

2017’den bu yana iki yılda bir yürütülen ve 8 Mart-8 Nisan 2023 tarihleri arasında Türkiye’deki kentsel genç nüfusu temsil eden 28 farklı ilde, 18-29 yaş arası 1.228 gençle yüz yüze görüşme yoluyla gerçekleştirilen bu çalışmaya göre yaşamından memnun gençlerin son 5 yıldır düşüş eğiliminde olan oranı bu yıl yüzde 45,6’ya kadar indi. Bu oran 2017 yılında yüzde 70,8 olarak ölçülmüştü.

“Ev genci” kavramı

Türkiye’deki gençlerle ilgili en kapsamlı araştırmalardan biri olan rapor, 18- 24 yaş grubunda yer alan ve çeşitli nedenlerle ne eğitimde ne de istihdamda olan gençleri ifade eden “ev genci” kavramını literatüre kazandırmıştı. Ev gençlerinin memnuniyet oranı bu yıl yüzde 46,4 olarak ölçüldü. Çalışan gençlerin yaşamdan memnuniyet oranı yüzde 47,1, öğrencilerin yüzde 51,8 çıkarken, yaşam memnuniyeti en düşük grubun iş arayan gençler olduğu belirlendi. Bu kategoridekilerin yalnızca yüzde 28’i hayatından memnun.

İstihdam şartları umudu köreltiyor

Çalışma, yaşamdan memnuniyet ve geleceğe dair umutlarının, büyük oranda istihdam koşullarından etkilendiğini gösterdi. Gençlerin geleceğe dair daha umutsuz olmalarının iş bulamamalarıyla yakından ilgili olduğunu ortaya koyan araştırmaya göre gençler, iş bulmak için tanıdık gerektiğini düşünüyor; kurumsal dünyada iş aramayı bilmiyorlar. İş dünyasında yer edinmek için yeni beceriler konusunda bilgili değiller. Yurt dışında gelecek hayali kurmalarının temel nedenini ise Türkiye’de özgürlükler ve yaşam tarzı konusundaki algıları.

Yüzde 35,8’inin geliri 3 bin TL altı

Gençlerin maddi durumlarından memnun olma durumları da raporun ilk yayımlandığı 2017’den bu yana düşüş eğiliminde. Bu yıl maddi durumlarından memnun olan gençlerin oranı yüzde 38,3 olarak ölçülürken, gençlerin yüzde 35,8’inin aylık kişisel gelirinin 3 bin TL ve altında olduğu görüldü. 2017’de 5 gençten birinin maddi durumunu kötü olarak tanımlarken, bu oran 2023’te yüzde 36,7’ye çıktı.

Gençlerin yüzde 39,3’ünün rahat bir hayat sürebilmek için aylık toplam gelir beklentisi 9 bin – 18 bin TL arasında çıkarken, yüzde 45,2’si 18 bin TL ve üstü gelir beklentisini dile getirdi. En büyük sorun enflasyon ve işsizlik Gençlere göre karşılaştıkları en önemli sorun enflasyon ve hayat pahalılığı.

İkinci sıradaysa işsizlik ve iş bulamamak geliyor. Üçüncü sırada kiraların yüksekliği, dördüncü sırada da sokaklardaki şiddet ön plana çıkıyor. Bu sorunlar arasında oy verirken en fazla dikkate alacakları sorunun enflasyon ve hayat pahalılığı olduğu çalışmada ortaya çıkan sonuçlardan biri. Oy verme davranışını etkileyen ikinci faktör ise işsizlik ve istediği gibi bir iş bulamamak.

Yüzde 43’ü yurt dışına gitmek istiyor

Araştırma, gençlerin yüzde 28’inin başka bir ülkede eğitimine devam, yüzde 43’ünün başka bir ülkeye yerleşme isteği taşıdığını ortaya koydu. 2019 yılında sırasıyla yüzde 23 ve yüzde 25 olan bu oranlar son dönemde kayda değer bir artış göstermiş durumda.

İş arayan gençlerin yüzde 56’sı, öğrencilerin yüzde 52’si ve çalışanların yüzde 43’ü başka bir ülkeye göç etmek isterken, bu oran ev gençlerinde yüzde 24. Yaşamına yurt dışında devam etmek isteyen gençlerin hedefledikleri ülkeler arasında birinci sırada Almanya yer alırken, bu ülkeyi ABD, Fransa ve İngiltere izliyor.

Başka bir ülkeye yerleşme isteğinin en önemli nedeni de daha iyi iş ve daha iyi eğitim olanakları olarak belirtiliyor. Öte yandan bu gençlerin yarısı bu planını gerçekleştirebileceğine inanıyor. Bu oran 2020’de yüzde 60 düzeyinde bulunuyordu.