Gelir Vergisi Kanunu ve engellilik indirimi

Devlet tüm vatandaşların yaşamlarını kolaylaştırmak ve hayat standartlarını yükseltmek amacıyla düzenlemeler yapar ve gerekli faaliyetleri yürütür; çeşitli tedbirler alır. Engelli vatandaşların, içinde bulundukları zor koşulların giderilmesine katkıda bulunmak ve engelliler ile engelli olmayanlar arasındaki rekabet eşitsizliğini gidermek amacıyla bir çok konuda politika hazırlar ve yürütür. Çalışma hayatına katılımlarını kolaylaştırıcı tedbirler önemlidir. Engelli yurttaşlarımızın işe alınmalarının desteklenmesi ve elde ettikleri gelirler üzerindeki vergi yükünün düşürülmesi kanunlara hükümler konularak sağlanmaya gayret edilmektedir. Ayrıca vergi mevzuatında yapılan düzenlemelerle engelleri dolayısıyla birtakım güçlükler çeken yurttaşlarımızın hem ekonomik yönden desteklenmesi hem de sosyal ve ekonomik hayata katılımlarının ve uyumlarının kolaylaştırılması amaçlanmıştır.

Vergi kanunları ve engelli destekleri

Gümrük Kanunu’nda yer alan hükümlerle engellilerin yaşamlarını kolaylaştıracak taşıt, araç ve cihazlara gümrük vergisine tabi olmaksızın sahip olmaları sağlanmaya çalışılmaktadır. Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nda yer alan hükümlerle de bunların Özel Tüketim Vergisi ödenmeden edinilmesi öngörülmüştür. Engellilerce edinilen motorlu taşıtlar, kanunda belirtilen şartlara göre motorlu taşıtlar vergisinde istisna edilmiştir. Emlak Vergisi Kanunu’nda yer verilen hükümle engellilerin 200 metre kareyi geçmeyen bir adet gayrimenkulleri vergiden istisna edilmi ştir. Katma Değer Vergisi Kanunu’nda engellilerin yaşamlarında kolaylık sağlayan taşıt, araç-gereç ve eğitimlerle ilgili olarak istisnalar öngörülmüştür. Desteklerden birisi de engelli ücretlilerin gelir vergisi matrahlarının hesaplanmasında dikkate alınan engellilik indirimi uygulamasıdır. Gelir Vergisi Kanunu’nda son yıllarda yapılan düzenlemelerle engellilik indiriminin kapsamı genişletilmiş, indirimden yararlananların içine; hizmet erbabının bakmakla yükümlü olduğu engelli kişiler, serbest meslek erbabı ile basit usulde vergilenen bütün mükellefler de dahil edilmiştir.

Gelir vergisi kanunu ve engellilik indirimi

GVK’ nın 31’inci maddesine göre, çalışma gücünün asgari %80’ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece engelli, asgari %60’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece engelli, asgari %40’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece engelli sayılır ve elde ettikleri ücret gelirlerinden aşağıda belirtilen aylık indirim tutarları düşülür. Asgari geçim indirimi de dikkate alınarak ödenecek vergi hesaplanır.

Engellilik indirimi

01.01.2014 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere,

Birinci derece için                        800 TL

İkinci derece için                          400 TL

Üçüncü derece için                      190 TL’dir.

Ayrıca yukarıdaki indirimler, GVK’ nın 89’uncu maddesinin 3’üncü bent hükmüne göre,

“Serbest meslek faaliyetinde bulunan veya basit usulde vergilendirilen engellilerin beyan edilen gelirlerine, 31’inci maddede yer alan esaslara göre hesaplanan yıllık indirim uygulanır. (Bu indirimden, bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan serbest meslek erbabı ile hizmet erbabı (tevkifat matrahı dahil) da yararlanır.)”

İndirimden yararlanacaklar

GVK’nın 31’inci ve 89/3’üncü maddelerine göre engellilik indiriminden yararlanacak olanlar şunlardır:

• Engelli hizmet erbabı ile bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan hizmet erbabı,

• Engelli serbest meslek erbabı ile bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan serbest meslek erbabı,

• Basit usulde vergilendirilen engelliler.

Engellilik indiriminden yaralanacakların yapacakları işlemler, engellilik indirimi uygulaması ve bu uygulamada bakmakla yükümlü olma tabiri ve engelliliğin belgelendirilmesi konularında GVK 222 Seri No.lu Genel Tebliği’nde ayrıntılı açıklamalar yapılmıştır.

Engellilik indirimi uygulamasına ilişkin olarak yayımlanan Tebliğle, bakmakla yükümlü olunan kişi de tanımlanmıştır. Bu tabirden engelli kişinin tabi olduğu çalışma mevzuatı veya bağlı bulunduğu sosyal güvenlik kurumunun mevzuatına göre yükümlü sayılan anne, baba, eş ve çocukları anlaşılacaktır. GVK ile ilgili olarak birçok konuda çocuk tabiri 18 yqşını veya tahsilde ise 25 yaşını doldurmayanları ifade ederken bu indirimin uygulamasında çocuklarda yaş sınırlamasına gidilmeksizin işlem yapılmaktadır.

Asgari geçim, engellilik indirimi ve özel durumlar

Engellilik indiriminden yararlanan bir ücretlinin aylık gelir vergisi matrahı hesaplanırken önce engellilik indirimi mahsup edilecek. Engellilik indiriminin mahsubundan sonra kalan gelir vergisi matrahı üzerinden hesaplanan gelir vergisi tutarından da yıllık asgari geçim indirimi tutarının 1/12 sinin mahsup edilmesi gerekmektedir. Mahsup edilecek tutar, kalan gelir vergisi tutarını aşamayacak ve mahsup edilemeyen asgari geçim indirimi tutarı sonraki dönemlerde de değerlendirilmeyecektir.

Asgari geçim indirimi mükellefin 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları için uygulanması gerekir. Bu yaş hadlerinin aşmış olan ve mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan bakıma muhtaç ve engellilik indiriminden faydalanan engelli çocuklar için asgari geçim indiriminden yararlanılması mümkün değildir.

Ücretlinin aldığı ek ödemeler ile ücret veya maaş ödemelerinin tek işverenden alınan ücret olarak değerlendirilmesi ve bakmakla yükümlü olduğu çocuğu için faydalanması gereken engellilik indiriminin ek ödemeler ile ücret-maaş ödemelerine ilişkin ücretler toplamına uygulanması gerekir.

Ücretlilere yapılan ilave ödeme ve ikramiye ödemeleri de Gelir Vergisi Kanunu’nun 61’inci maddesi hükmü gereğince ücret olarak değerlendirileceğinden söz konusu ücret ödemelerinin de hizmet erbabının asıl ücretine dahil edilerek engellilik derecesine uygun engellilik indirimi tutarlarının indirim konusu yapılması gerekmektedir.

Ücret geliri elde edenlerin bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunması halinde, bu kişiler dolayısıyla engellilik indiriminden faydalanması mümkün bulunmaktadır.

Şirket ortağı ve yönetim kurulu üyesi olan bir kimsenin şirketten yapılan huzur hakkı ödemeleri ücret niteliğinde olduğundan bu ödemelere engellilik indirimi uygulanacağı tabiidir. Ancak, kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları, menkul sermaye iradı olarak değerlendirileceğinden, sermaye payı oranında dağıtılan kar payına engellilik indiriminin uygulanması mümkün değildir.

Gerçek usulde ticari faaliyette bulunanların engellilik indiriminden faydalanması mümkün değildir.

Basit usule tabi mükelleflerin vergi matrahlarının tespitinde, engellilik derecelerine göre belirlenen tutarlar gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden (yıllık olarak) indirim konusu yapmaları mümkündür.

Emekli olarak işten ayrıldıktan sonra iş yerinde tekrar çalışmaya başlayanlara yapılan ve gelir vergisi tevkifatına tabi olan ücretlerine engellilik indirimi uygulanabilir.