Gelir vergisi beyanında dikkat edilecek konular

Bilgütay YAŞAR

DÜNYA Gazetesi’nde geçen hafta yayımlanan üç ayrı makalemde 2014 yılında elde edilen çeşitli gelirlerin beyan edilip edilmeyeceği veya nasıl beyan edileceği ile ilgili bir özet yapmaya çalışmıştım. Bu yazımda ise söz konusu gelirlerin beyanı durumunda dikkat edilmesinde yarar gördüğüm konuları özetlemeye çalışacağım. 

1- Tüm gelirler için tek bir beyanname verilecek

Gelir Vergisi Kanunu’nda bir kişinin tüm kaynaklardan elde ettiği gelirlerin toplanacağı ve tek bir beyanname ile beyan edileceği belirtilmiştir. Örneğin bir kişinin hem kira geliri hem beyan edilmesi gereken ücret geliri hem de kâr payı geliri varsa bunlar için ayrı ayrı beyanname verilmeyecek, hepsi tek bir beyannamede toplanacaktır.

2- Yıl içinde kesilen vergilerin (stopaj), ilgili gelirin beyan edilmesi durumunda beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilmesi unutulmamalıdır. 

Örneğin işyeri kira geliri elde edenlerin ödedikleri %20 oranındaki vergi ile kâr payı alanların ödedikleri %15 oranındaki vergi, bu gelirlerin beyanı durumunda ödenecek vergiden mahsup edilecektir.

Bu mahsubun yapılabilmesi için verilecek beyannameye, bu vergileri kesen mükellefin bilgilerinin yer aldığı bir tabloyu eklemeniz gerekmektedir. Bazı durumlarda bu kesintilerin ödenecek gelir vergisinden daha fazla olması, dolayısıyla vergi idaresinden vergi iadesi alınması da söz konusu olabilecektir. Bu iadenin 1 yıl içerisinde yazılı bir dilekçe ile vergi dairesinden talep edilmesi gerekir.

3- Yurt dışında elde edilen kazançların beyanı durumunda yurt dışında ödenen vergiler mahsup edilebilir.

Beyan ettiğiniz gelirler arasında yurt dışından elde edilen örneğin; kira geliri, faiz geliri gibi gelirler var ise bunlar için yurt dışında ödediğiniz gelir vergisini Türkiye’de mahsup edebilirsiniz. Bunun için yetkili makamlardan aldığınız ödediğinize dair belgeyi Türk elçilik ya da konsolosluklarına onaylatmanız gerekir.

4- Zarar mahsubu

Gelir Vergisi Kanunu'na göre prensip olarak beyan ettiğiniz birden fazla gelir türlerinden birinde ya da birkaçında zarar oluşması durumunda bu zararları diğer gelirlerinizden indirebilirsiniz. Örneğin; kâr payı beyan eden bir kişi aynı zamanda kira geliri de elde ediyorsa ve kiraya verdiği bina için yapmış olduğu giderlerin büyüklüğü nedeniyle kira geliri zarara dönmüşse bu zarar, kar payı gelirinden indirilebilir. Bu konunun çeşitli istisnaları ve farklı uygulamaları söz konusu, bu nedenle böyle durumlarınız varsa mutlaka bir uzmandan yardım almanızı öneririm.

5- Beyanname üzerinde ayrıca indirim konusu yapılabilecek harcamalar

2014 yılında elde ettikleri gelirler nedeniyle yıllık beyanname verecek kişiler beyan edilen gelirden bağımsız olarak aşağıda harcamalarını vergi matrahlarından ayrıca indirebileceklerdir. Bu indirimler gelirleri nedeniyle beyanname verenler için vergi yüklerini azaltmanın bir yoludur ve sadece beyanname veren mükelleflere tanınmıştır. Bunlar GVK’nin 89’uncu maddesinde sayılmıştır. Önemli bulduğum bazıları şunlardır;
• Kişinin kendisine ya da bakmakla yükümlü olduğu eş ve çocuklarına ait eğitim ve sağlık harcamaları
Bu harcamaların, beyan edilen gelirin %10’unu aşmaması, Türkiye’de yapılması ve gelir ya da kurumlar vergisi mükellefi olan gerçek ya da tüzel kişilerden alınacak belgelerle belgelendirilmesi gerekmektedir. Yurt dışında çocuk okutanların bu harcamalarını indirim konusu yapmaları mümkün değildir. 
• Kamu kurumlarına, vergi muafiyeti tanınan vakıflara kamu yararına çalışan derneklere yapılan bağışlar
Bu bağışlardan bazıları beyan edilen gelirin %5’ini geçemezken bazılarında bir sınır bulunmamaktadır. Örneğin; okul, sağlık tesisleri, huzur evi, rehabilitasyon merkezi gibi yerlere yapılan bağışların tamamı, sınır olmaksızın matrahtan indirilebilecektir.

Sanat, kültür faaliyetlerine yönelik bağış ve yardımlar 

Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından desteklenen birçok faaliyet için bu indirim söz konusu. Örneğin; kurtarma kazıları, yazma ve nadir eserlerin korunması, kültürel ulusal ya da uluslararası organizasyonlar gibi. Bu bağış ve yardımların tamamı bir sınırlama olmaksızın matrahtan indirilebilecektir.
•Sponsorluk harcamaları
Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü ve Futbol Federasyonu ile ilgili kanunlar çerçevesinde amatör sporlara yapılan harcamanın tamamı ile profesyonel sporlara yapılan harcamanın %50’si vergi matrahından indirilebilecektir.
•Hayat sigortaları ile şahıs sigortalarına ödenen primler
Bireysel Emeklilik Sistemi'ne ödenen katkı payları, Devlet katkısı sisteminin uygulanması nedeniyle artık vergi matrahından düşülememektedir. Ancak hayat sigortası ya da kaza, sağlık, doğum, tahsil gibi kendinize, eşinize ya da bakmakla yükümlü olduğunuz çocuklarınıza ait şahıs sigortasının bulunması durumunda buralara ödediğiniz primleri matrahtan düşebilirsiniz. Şahıs sigortalarının ancak %15’i, hayat sigortalarının ise %50’si indirim konusu yapılabilmekte ve indirim yapılacak toplam tutarın da yıllık asgari ücretin tutarını geçmemesi gerekiyor.

6- Beyanname nasıl verilecek?

Ticari, zirai ve mesleki kazançları bulunan mükelleflerin beyannamelerini elektronik ortamda verme zorunlulukları vardı. Bu mükellefiyetleri olmayan, beyan edilen geliri sadece kira geliri, menkul sermaye iradı, değer artış kazancı ya da ücret gelirlerinden biri ya da birkaçından oluşan mükellefler ise beyannamelerini elektronik ortamda verebilecekleri gibi kağıt ortamında doldurarak vergi dairesine verebileceklerdir. Ayrıca sadece kira geliri olanlar isterlerse beyannamelerini “Önceden hazırlanmış kira beyan sistemi” ile de verebileceklerdir. Bunun için gib.gov.tr deki açıklamaları okumalarını öneririm.

7- Beyannameyi nereye ve ne zaman vereceğiz?

Gelir vergisi beyannamesinin kişinin ikametgâhının bulunduğu yerin vergi dairesine 25 Mart’a kadar verilmesi gerekmektedir. Bu süreye (Maliye Bakanlığı'nca süre uzatımı verilirse bu süreye de) mutlaka uyulmalı. Beyannamenin bu sürelerden 1 gün sonra dahi verilmesi durumunda ceza ödemek zorunda kalabilirsiniz.

Beyanname üzerinde hesaplanacak verginin yarısının Mart ayının diğer yarısı ise Temmuz ayının sonuna kadar ödenmesi gerekiyor.

8- Aile fertlerinin durumu

Gelir vergisi sistemimizde aile reisi beyanı denilen uygulamadan vazgeçildiğinden aile fertlerinin (eş, çocuk) ayrı ayrı beyana tabi gelirleri olması durumunda ayrı mükellef kabul edilip ayrı beyanname vermeleri gerekmektedir. Küçük çocukların ya da kısıtlıların yükümlülükleri bunlar adına, veli ya da vasileri tarafından yerine getirilecektir.

Bu yazı dizimizle siz DÜNYA okurlarını 2014 yılı gelirlerinin beyanı ile ilgili bilgilendirmeye çalıştım. Umarım yararlı olmuştur. Bu yazılarda cevabını bulamadığınız sorular için, yakında DÜNYA Gazetesi ile PwC tarafından ortak hazırlanan vergi rehberinden ve Gelir İdaresi Başkanlığı'nın internet sitesindeki (www.gib.gov.tr) vergi rehberlerinden yararlanabilirsiniz.