Gelir grupları enflasyondan nasıl etkilendi?

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı enflasyon verileri, Türkiye genelindeki fiyat artışlarının ortalamasını yansıtıyor. Bu ortalama hesaplanırken yine Türkiye ortalamasını yansıtan bir tüketim sepeti esas alınıyor.

Oysa her aile kendi gelir düzeyine ve yaşam koşullarına göre enflasyonu farklı düzeylerde hissediyor. Çünkü her ailenin tüketim sepetindeki harcamaların dağılımı, Türkiye ortalamasından farklı.

Bu farklılık da temelde ailelerin gelir düzeyine göre değişiyor. Yoksul bir ailenin tüketiminde gıda ile kira ve konut harcamalarının ağırlığı zengin bir aileye göre çok daha yüksek. Buna karşın zengin bir ailenin ulaşım, eğlence ve kültür harcamalarının toplam tüketimi içindeki payı, yoksul bir aileninkine göre daha yüksek.

Bu nedenle yoksul aileler gıda, kira, elektrik, su, kömür, doğalgaz ve tüpgaz fiyatlarındaki artıştan daha fazla etkilenirken, zengin aileler otomobil fiyatları ve akaryakıt fiyatlarındaki artıştan daha fazla etkileniyor. Gıda fiyatlarındaki artış yoksul ailelerin enflasyonunda daha fazla bir artış yaratırken, zengin ailelerin enflasyonuna etkisi daha düşük kalıyor. Buna karşın otomobil fiyatlarındaki artış da zengin ailelerin enflasyonuna daha yüksek katkı yapıyor.
Enflasyonun toplumu nasıl etkilediğini daha net görebilmek için enflasyona gelir grupları penceresinden de bakmakta yarar var.

Bu amaçla 12 temel harcama kalemindeki yıllık enflasyon artışına ve yüzde 20’lik hanehalkı gelir dilimlerinin farklı tüketim sepeti ağırlıklarına dayanarak her gelir dilimine özgü ayrı enflasyon oranlarını hesapladık. Bu hesaplamanın ortaya koyduğu başlıca sonuçlar şöyle sıralanabilir:

* Yüksek enflasyondan etkilenmeyen hiçbir toplum kesimi yok. Tüm gelir dilimleri için enflasyon yüzde 11’in üzerinde.

* Genel enflasyon yüzde 11.92 olurken en yoksul yüzde 20’lik gelir diliminin enflasyonu yüzde 11.47, yoksullardan oluşan ikinci yüzde 20’lik gelir diliminin enflasyonu yüzde 11.71 oldu. Üçüncü yüzde 20’lik orta gelir diliminin enflasyonu yüzde 11.77 oldu. Orta üst gelir grubu dördüncü yüzde 20’lik gelir diliminin enflasyonu yüzde 11.94’e çıktı. En zengin yüzde 20’lik gelir diliminin enflasyonu ise yüzde 12.29 oldu.

* Gelir dilimlerine göre toplam enflasyon oranları yoksuldan zengine gittikçe artan bir eğilim sergiledi. En zengin yüzde 20’nin 2017 yılı enflasyonu en yoksul yüzde 20’lik gelir diliminden 0.82 puan daha yüksek.

* Ancak bu durum yüksek enflasyonun sıkıntısını asıl çeken kesimin düşük gelir grupları olduğu gerçeğini değiştirmiyor. Çünkü üst gelir gruplarının enflasyonunun daha yüksek olmasının neredeyse tek nedeni kişisel otomobil satın alma ve kullanma harcamalarındaki fiyat artışı. Sadece bu kalem dışlandığında denge tamamen tersine dönüyor ve yoksulların enflasyonu zenginlerin çok üzerine çıkıyor.

* Araç satış fiyatlarındaki yüzde 26.80’lik artış en yoksul yüzde 20’nin enflasyonuna 0.73 puanlık bir katkı yaparken en zengin yüzde 20’nin enflasyonuna 3.80 puan katkı yaptı. Kişisel oto kullanımı için yapılan bakım ve akaryakıt gibi harcamalardaki yüzde 14.62’lik enflasyonun en yoksul yüzde 20’nin enflasyonuna katkısı 0.36 puan olurken, en zengin yüzde 20’nin enflasyonuna 0.81 puan katkı yaptı. Bu iki kalemin etkisini hariç tutarsak en yoksul yüzde 20’nin toplam enflasyonu yüzde 10.37’ye gerilerken, en zengin yüzde 20’nin enflasyonu yüzde 7.68 ile en yoksulun 2.70 puan altına iniyor.

* Beslenme, barınma ve giyimden oluşan en temel ihtiyaç kalemleri dikkate alındığında enflasyondan en üst gelir dilimi dışındaki tüm kesimlerin şiddetli şekilde zarar gördüğü anlaşılıyor.