Geleceğin dünyasında “döngüsel tasarım”

Şehirleri ve insan yerleşimlerini kapsa­yıcı, güvenli, dayanıklı ve sürdürülebilir kılmak. BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaç­ları “11. Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluk­lar” bu hedefle kurumları ve bireyleri çalış­maya davet ediyor.

Dünya nüfusunun yarısı şehirlerde yaşı­yor ve bu sayının artması öngörülüyor. İn­sanlığın geleceği şehirlerde şekilleniyor. Şe­hirlerde yoksulluk, iklim değişikliği, sağlık ve eğitim sorunlarına çözüm ihtiyacı da gi­derek artacak. “Döngüsel tasarım” bir çözüm yolu olabilir mi?

Döngüsel tasarım ile düşük karbon ayak izi

"Döngüsel Tasarım" çalışmalarına Tür­kiye'de öncülük eden, 30 yıllık deneyimi ile mimari tasarımcı Özgül Öztürk Podcast konuğum oldu. Sürdürülebilir kalkınma ve sürdürülebilir mimari konusunda ulusal ve uluslararası ödülleri var. Toprak Mima­ri Danışmanlığını yaptığı Solar Decathlon Afrika kapsamında Fas'ta inşa edilen Re­Yard House projesi 2019 yılında Ağa Han Ödülü'ne aday gösterildi. "İklim için Yaşam Alanları - Büyük Etki için Tasarlamak" te­masıyla 2020 yılında TEDx Labredoor ko­nuşmacılarından biri oldu.

Özgül Öztürk bu alana yönelişini şöyle an­latıyor: 10 yılı aşkın bir süre uluslararası şir­ketler, oteller ve fabrikalar için iç dekorasyon mimari işleri yaptıktan sonra, inşaat sektörü­nün küresel enerji tüketimini fark ettiğimde odağımı bilinçli olarak değiştirdim. Dünyaya daha az zarar vererek mimarlık yapmanın na­sıl mümkün olabileceğinin peşine düştüm. 15 yıldan daha uzun bir süredir de düşük karbon ayak izli sürdürülebilir yaşam alanları tasar­lıyorum. Doğadan mahrum kalan günümüz metropol insanının ferahlık ve esenlik duy­gularını uyandıran tasarımlar yapıyorum.

Geçmişin bilgeliği bugünün bilgisiyle geleceği tasarlamak

İlk defa 2014 yılında radyo programıma konuk olduğunda Özgül Öztürk ile İTÜ Vak­fı Toprak Yapılar Atölyesi üzerine konuş­muştuk. O günden bugüne bu alanının geliş­mesi için çalışıyor ve toprak yapıların yay­gınlaşmasının önemine değiniyor: Almanya 1945’ten sonra savaştan çıkarken teknoloji ile doğayı buluşturan yapılara yöneldi.

Biz ise mevcut olan bilgeliğimizi bırakıp 1950 yılın­da betonarme yapılara geçtik.1948-1950 yıl­ları arasında İTÜ’den 12 genç akademisyen 72 farklı yerden toprak numuneleri ile araş­tırma yapıyor. Hedefleri “Toprak Yapı Ens­titüsü” kurmak. Bu enstitü kurulamadı ve o önemli bilgiler değerlendirilemedi. Prof Ru­hi Kafescioğlu hocamızdan öğrendiklerimin ışığında, geçmişin bilgeliği ve bugünün bilgisi ile geceği tasarlamak için çalışıyorum.

Sürdürülebilir sağlıklı yaşam alanları

Sürdürülebilir tasarımı şöyle açıklıyor: Ekosistemde birbirini besleyen bir döngü var. Sistemde varolan bir öge tamamen yok olmaz, başka birşeye dönüşür. Döngüsel ta­sarım doğadaki bu sistemden esinlenir. Dön­gü içinde atıksız bir yaşam bakış açısıyla, sürdürülebilir, esnek, uzun ömürlü yaşam alanları, ürün, hizmet ve süreç tasarımıdır.

Mekan, insan, çevre ve kültür arasında ağlar ve bağlar kurar, döngü içinde ekolojik denge­yi güçlendirir ve yerel ekonomileri destek­lemek için onarıcı bir araç olarak kullanır. Enerji tüketimini en aza indirir ve bulundu­ğu bölgenin iklimine uyumludur. Bölgesel ih­tiyaçlara uygun, doğal ve yerel malzemeler­le tasarım yapılır, doğa ile uyumludur. Tür­kiye’de geçmişe baktığımızda Karadeniz’de ahşap, doğu ve iç Anadolu’da toprak evler var. Yapılar bölgeye göre, ışık ve ısı enerji ih­tiyacı en az olacak şekilde tasarlanmış.

Mimaride inovasyon sürdürülebilirlik için şart

Yaşayan, nefes alan yaşam alanlarına ih­tiyacımız var. Yaşam alanlarının yenilikçi bir bakış ile yeniden tasarlanması gerekiyor. Mesleki eğitim içerikleri de buna göre gün­celleniyor. Geleceğin şehir yerleşimlerde or­tak kullanım alanları artacak. Ortak depo, kompost, gıda üretimi gibi alanlar olacak.

* Sürdürülebilir Yaşam Okulu Podcast #008 Sürdürülebilir Sağlıklı Yaşam Alanları. Mimaride Döngüsel Tasarım