Geleceğe Dönüş
“Back to the Future” Marty McFly’ın (Michael J. Fox) meşhur spor otomobil “The DeLorean” ve Dr. Emmett Brown ile (Christopher Allen Lloyd) zaman yolculuğu yapmasını konu alan serinin ilk filmidir.
Marty 1985’ten yanlışlıkla 12 Kasım 1955 saat 06.38’e geri döner ve “Büyükbaba Paradoksu” ile anne babasının tanışmasına engel olacak bir hata yapar. Paradoksa göre büyükbabanıza zarar verirseniz sizin doğmayacağınızı, dolayısı ile geçmişe gidip zarar veremeyeceğinizi söyler. Aksi durum zamanda yarıkların oluşmasına neden olur. Bu 2 olay aslında kozmik süper pozisyon ile paralel olarak gerçekleşmektedir.
Eğer faizde son iki 100 puan indirim olmasa ve 16’dan 14’e düşülmeseydi belki KKM olmayacaktı. Ancak bu durumda Türkiye Ekonomi Modeli ve düşük faizli dönem olmayacaktı? Heterodoks iktisat tartışılmayacak, yatırım, istihdam, ihracat, büyüme yerine neoliberal akımlarla geçmişteki gibi ikiz açık kadar büyüme oranı ile ortodoks iktisatta devam edecektik!!
Bu döneme ana akım yorumlarda genelde “iktisat deneyi” denirken, tezat ve ikilemlerine geçen haftaki “Bugün aslında dündü” yazımızda dikkat çekmiştik. Faiz artışına rağmen enflasyonda yükseliş sürünce, Arjantin için yapılan “faiz artık tek başına yeterli olmaz, tek faizle buradan çıkış olmaz, reform lazım” şeklinde ana akım yorumlar arttı.
“Büyümede tüketim negatife geçti, sıkılaşmaya rağmen faiz yeterli olmuyor çünkü beklenti enflasyonu var ve yapışkan” yorumları geliyor ana akım ortodoks kanattan. Acı reçete ile daha çok sıkılaşma lazım, yabancı bu faize gelmez deniliyordu! Geliş başladı. Dezenflasyon da başlayacak. Düşük faiz döneminde varlık fiyatlarının yükselmesi ile talebin öne çekildiği ve rezerv para olmayan Türk Lirasından ve tasarruftan kaçarak harcamaları tetiklediği hep söyleniyor.
Parası rezerv kabul edilen Fed faiz arttırırken, para piyasası fonlarına rekor kaçış, 6 çeyrektir düşen mevduat ve tasarruflarda tarihi en alt seviye, oto satışları ve tüketici kredilerindeki artış, rekor kıran kredi kartı hacmi ve borsa endeksleri peki nasıl açıklanır? ABD veya Avrupa'da geçerli olan ekonomi politikalarının, fiyatların müdahale ile belirlendiği örneğin sosyalist bir ekonomide tutmayacağı, ortam şartlarına göre sonuçların farklı okunabileceği iddia ediliyor.
İktisat bilimi kuralları aynı değişkenlerle aynı yönde sonuçları yaşayan iki ülkede farklı yorumlanmalıymış yani. Ama para arzı artışındaki benzerliği aynı yorumluyorlar mesela. İspanya parlamenter sistemli monarşi, iktidarda sosyalist, komünist partiler koalisyonu var. AB kurucu üyesi İspanya’da enerji fiyatları düzenlemesi ile enflasyon ECB’nin faiz artışı ile eşzamanlı düştü. ABD’nin stratejik petrol rezervlerini tarihi seviyede kullanması gibi.
ABD’de başkanın garajındaki başkanlık evrakları için savcı ile işbirliği yapmadığını, Georgia’da seçime hile karıştığının hala mahkemelik olduğunu pas geçen yorumlar, Fed’in faiz artışı ile yumuşak iniş yaptığını iddia ediyor. Fed’in zararı 1.3 trilyon. FDIC’ye göre son çeyrekte 125 milyar artışla bankaların tahvil zararı 683 milyar. 6 banka battı. Hazinenin 1 trilyon doları aşan faiz yükü cabası.
Bizde KKM hazine ve merkeze yük denilirken, dünya ABD’deki bu rakamları es geçmeliymiş yani. Biden istihdam verileri nedeni ile Fed faizi pas geçmeli dedi. Fed'in bağımsızlığına, iletişimine ana akımda yapılan muhteşem söylemlerini ve faiz artışı taraftarlarını ofsayta çıkarmış. Şimdi Fed faiz arttırmazsa ne olacak? Stresli günler.
Bureau of Labor Statistics (BLS) son 6 aydır istihdam verilerinde sürekli geriye dönük güncelleme yapıyor. 2024 başında son 5 yılın mevsimsellikten arındırılmış verisinde güncelleme yapacak. BLS enflasyonda yılbaşında metodolojiyi değiştirmiş, son olarak hayat sigortalarındaki %34 düşüşte prim fiyatı yerine şirket karlarını almıştı ve enflasyon %3.2 çıkmıştı. Swap’lar var bir de. Ana akımda geçmişten farklı olarak artık rezervlerin içinde sayıyorlar.
Zaten öyle olmalıydı diye en başından beri tek yazan, söyleyen benim. Türkiye’nin ilk ve tek astroekonomisti, son iki haftada astrofizik kuralları ile uzay zamanda ekonomik döngülerimizi, ana akımdaki Merkür’ü geçen retrolarla birlikte Dünya’da yorumlamaya çalıştı. Artık zamanda (geleceğe x (dönme + (b)akma)) x devri.