Geçiş yılında riskler artıyor
2014, taşların tam anlamıyla yerinden oynadığı bir yıl oluyor. Dünyanın en büyük ekonomilerinin uyguladıkları para politikaları değişiyor. Stratejik hamleler yapılıyor. Jeopolitik gelişmeler baş döndürüyor. Küresel piyasalardaki oynaklık artıyor. Tahmin yapmak giderek güçleşiyor.
En önemli gündem maddesi olduğu için, Rusya-Ukrayna arasındaki Kırım gerginliğinden başlayalım. Gelişmeler piyasaları doğal olarak etkiliyor. Ancak birkaç adım geri çekilip, resme daha geniş bir açıdan bakılabilir. Arka planda, ABD-Rusya-Çin üçlüsü arasında büyük bir iktidar savaşı yaşanıyor. Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra güç kaybeden Rusya, 2000’li yılların başlamasıyla birlikte toparlandı. Petrol ve doğal gaz fiyatlarının 2000’lerin başından itibaren yükselişe geçmesi ile ülke küllerinden yeniden doğdu. Ekonomisi güçlendi. Siyasi ve askeri açıdan etki alanlarını genişletti. Suriye politikası ile prestij kazandı. Kısacası, Rusya Soğuk Savaş döneminden sonra ABD’ye bir kez daha rakip oluyor. ABD işte bu güç oyununda Rusya’nın bir mevzi daha kazanmasını istemiyor. Açıkçası, Rusya’nın politikasından vazgeçeceğini sanmıyorum. ABD’nin bu politikayı durdurma şansı kısa dönemde düşüktür. Öncelikle Batı Avrupa’yı Rus gazından kurtarması gerekiyor. Ek olarak, kaya gazı gibi alternatif enerjilerin geliştirilmesi ile petrol ve doğal gaz fiyatları üzerinde bir baskı oluşturulabilir. Rusya’nın gücü ancak bu şekilde törpülenebilir. Tabii gerçekçi olalım. Bunların hepsi uzun vadede gerçekleşebilir. Bu nedenle, Rusya bu jeopolitik oyunda güçlü bir aktör olarak kalır.
Çin, Ukrayna meselesinde Rusya’ya daha yakın duruyor. ABD’nin hegemonyası Çin’i de rahatsız ediyor. Amerika ile boy ölçüşebilmesi için ekonomik sıkıntılarını çözmesi gerekiyor. Bir yandan ekonomik modelini değiştirmeye çalışıyor, diğer yandan stratejik adımlar atıyor. Çin 1998’de düşük rezervlere ve dar bir ihracat tabanına sahipti. Bugün 4 trilyon dolarlık rezervi ve müthiş bir ticaret pazarı var. Çin küresel güç oyununda, ABD’nin karşısında potansiyel bir rakiptir. Çin yönetimi, ihracata dayalı ekonomik modelden tüketim odaklı modele geçme konusunda oldukça kararlı gözüküyor. Aşırı altyapı yatırımları ve düşük tüketim gibi sorunlar, ekonomik büyümeyi biraz feda ederek orta vadede çözülebilir. Sermaye kontrollerinin fazla olması, para biriminin global ticaretteki kullanımının az olması, eksik ögelerdir. Çin para birimi yuan konusunda kritik bir hamle yaptı. Geçtiğimiz hafta sonu yuanın işlem bandını genişletti. Bu, para biriminin esnekliğinin artması açısından önemli bir adımdır. Yuanı küresel bir para birimi yapmak, Çin’in önemli hedeflerinden birisidir.
Şartlar ağırlaşmaya başladı
2014’ün zor bir yıl olacağı düşünülüyordu. Ancak ekonomik ve jeopolitik şartlar ağırlaşmaya başladı. Fed’in küresel piyasaların moralini zirveye çıkaran parasal genişleme programı bitiyor. Piyasalar, tahvil alımlarındaki bu kontrollü azaltıma alışmış gibi gözükse de, dikkatler bir noktada henüz fiyatlara girmeyen faiz artırımına çevrilecek. Çin Komünist Partisi’nin Kasım 2013’te yaptığı Genel Kurul’da, bazı ekonomik adımların atılacağı açıklanmıştı. Geçmişte olduğu gibi, ‘‘Nasıl olsa radikal adımlar atmazlar’’ beklentisi vardı. Çin yönetiminin kararlı hali piyasaları gafil avladı. Uygulanan politikanın kaçınılmaz bir sonucu olarak, Çin’in büyümesi hız kesiyor. Ülkenin emtia talebi düşüyor. Ekonomik performansları ham madde fiyatlarına bağlı olan ülkeler zorlanıyor. Rusya ile ABD arasındaki gelişmeler, geçiş yılında belirsizlikleri giderek artırıyor.