GAP Planı'ndaki itiraf...

ANKARA'DAN / Taylan ERTEN [email protected] Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) ne zaman gündeme gelse belirgin bir heyecan yaratır. Bu defa da öyle. Gerçi, AKP hükümeti "iktidarının" altıncı yılında ancak hatırlayabildi, Cumhuriyet tarihinin en büyük bölgesel kalkınma projesini... Olsun; unutkanlığın neresinden dönülse kârdır! Yıllardır her meşrepten hükümetin programına girip de bir türlü çıkamayan bu projeyi kim tamamlarsa tamamlasın, Türkiye kazanır. GAP içeriği, kapsamı ve hedefleriyle "sosyo-ekonomik" nitelikli bir milli davadır. Milli davalar kararlılık ister, inatçı fikr-i takip ister, strateji ister, planlama ister, etkin uygulama ister, katılım ister, eşgüdüm ister, siyasi ve bürokratik devamlılık ister, hesaplı kaynak yönetimi ister. Milli davaların siyasi kaprislere, keyfiliğe, bürokratik savsaklamalara tahammülü yoktur Böyle büyük iddiaları olan bir projede gecikilen her yılın Türkiye'ye yüklediği ekonomik ve sosyal maliyet, projeyi bugünkü fiyatlarla "sıfırdan" başlatmanın maliyetinden yüksektir. Öyle de olmuştur. Gene de, zararın neresinden dönülse kârdır. Yeter ki bu kez tamamlanabilsin. 5 yılın sonunda GAP hâlâ enerjisi yüzde 73, sulaması yüzde 15'te kalmış "fiziki" bir hadise olarak tartışılır kalmasın. Sadece GAP mı? GAP bölgenin, ülkenin ekonomik ve sosyal "kalkınmasında" milli davadır ama Türkiye'nin tüm bölgeleriyle "makro" ve "mikro" kalkınma "ana milli davasının" sadece bir parçasıdır. Türkiye "bütününü" ve "bütünlüğünü" diğerleriyle birlikte oluşturan ve tamamlayan bir parçası. Hepsi bu... Onun için 1960'lı yıllardan beri bölgesel kalkınma kavramı içinde el atılıp da unutulmuş; planlarda, raporlarda kalmış; yarım yamalak yürüyor görünen; bugün ne halde oldukları belirsiz 8 büyük ve GAP kadar iddialı projeyi de sorgulamak gerekir. O halde hatırlatalım: Antalya Projesi (1959), Doğu Marmara Planlama Projesi (1960-1964), Zonguldak Projesi (1961-1963), Çukurova Bölgesi Projesi (1962-1963), Zonguldak-Bartın-Karabük Bölgesel Gelişme Projesi (1995-1996), Doğu Anadolu Projesi (DAP/1999-2000), Doğu Karadeniz Bölgesel Gelişme Planı (DOKAP/1999-2000), Yeşilırmak Havzası Gelişim Projesi (2005-2007). Ne oldu bu projeler, planlar? Sorunun cevabı AKP hükümetinin "GAP Eylem Planı"nda: "GAP dışındaki bölgesel gelişme planlarının çoğu, yerel inisiyatifin harekete geçirilmesindeki güçlükler, kaynak kısıtları, makro-ekonomik konjonktürel değişim ve diğer teknik engeller nedeniyle istenilen ölçüde başarılı olamamıştır." GAP dışında 8 bölgesel kalkınma projesindeki "başarısızlığı" eylem planındaki "bürokratik" dille de olsa "itiraf" etmek önemli ve aynı zamanda acıdır! Önemlidir; belki bu itiraf o bölgelerin de en az Güneydoğu Anadolu kadar "kalkındırılmaya" muhtaç ve "kalkınmaya" hakları olduğunu hükümete, ilgililere, yetkili kurumlara hatırlatır. Acıdır; çünkü bu başarısızlıklar, Türkiye'nin 50 yıla yaklaşan siyasi yönetim ve planlama birikimi açısından büyük bir fiyaskodur. Fiyaskonun da neresinden dönülse kârdır, ama nasıl ve ne zaman?