Futbolun baş belası: Ücret ve maaş giderlerindeki artış
1995’te Avrupa Adalet Divanı, Avrupa Birliği içindeki futbol kulüplerinde oynayan oyuncuların kulüpleriyle olan sözleşmelerinin bitiminde, bu oyunculara bonservis bedeli olmaksızın bir başka kulübe geçebileceklerine ilişkin bir karar verdi.
İşte bu süreçten itibaren futbolcu gelirlerinde, yani kulüplerin takım giderlerinde olağanüstü bir artış süreci de yaşanmaya başladı. Tabi ki, futbolcu ücretlerindeki artışın tek sebebi bu değildi! Aynı zamanda finansallaşan futbol kendi rekabet ortamını da yarattı ve gelirleri hızla artan kulüpler, kendilerine rekabet üstünlüğü sağlayacak şekilde en iyi oyuncuları, en yüksek fiyatla kadrolarına dahil etmeye başladılar.
Bu durum doğal olarak, oyuncu ücretlerinde sıradışı bir artışın yaşanmasına ve oyuncu ücretlerinde bir balon oluşmasına neden oldu. Öyle ki, zaman içinde bazı kulüplerde oyunculara ödenen ücret ve maaşların, takım gelirlerinin üzerine çıktığına bile tanık olmaya başladık.
Avrupa’da kulüplerin ücret ve maaş giderleri 5 milyar euroya ulaştı
2012-13 sezonunda Avrupa futbolunda kulüplerin oyunculara ödedikleri toplam ücret giderleri 3.9 milyar euro düzeyinde gerçekleşirken, diğer taraftan bu kulüplerin aynı dönemde diğer çalışanlarına da yaklaşık 1 milyar euro daha ücret ve maaş gideri ödedikleri görünüyor. Buna göre 2012-13 sezonunda Avrupalı kulüplerin ücret ve maaş giderleri toplamı 5 Milyar Euro’ya ulaştı.
Ücret giderleri, gelirlerin üzerinde artıyor!
Grafik 1'de görülebileceği üzere, 2006-12 arasında Avrupa futbolunda ücret giderleri yıllık artış hızları, kulüplerin gelir artışlarının üzerinde seyretmeye devam ediyor. Sadece 2012-13 döneminde ilk kez kulüp gelirlerindeki artış hızı, gider artış hızının üzerine çıktı. Bu süreçte Avrupa futbol kulüplerinin gelirlerindeki yıllık ortalama büyüme hızı %5.94 olarak gerçekleşirken, ücret giderlerindeki yıllık ortalama artış hızı ise %8.24 oldu.
Kulüp giderlerindeki artış hızının, gelir büyüme hızının üzerinde gerçekleşmesi, süreç içinde kulüpleri önemli zararlara soktu. Bu bağlamda, kulüplerin 2012-13 döneminde ücret ve maaş giderleri ile diğer opreasyonel maliyetleri toplamı 7.1 milyar euroya yükselmiş durumda. Kulüplerin operasyonel giderlerindeki önlenemeyen bu artış, bize kulüp zararlarının Milyar Eurolar düzeyine çıktığını da gösteriyor. Grafik 2’den de görüldüğü üzere, her ne kadar 2011’e göre 2012 genel zarar düzeyinde %36’ya yakın bir düşüş gözlemleniyorsa da, 2008-12 döneminde Avrupa’da profesyonel futbol kulüplerinin toplam zararları %68 artarak, 636 milyon eurodan 1 milyar 66 milyon euroya yükseldi.
UEFA, giderleri kontrol altına almaya çalışıyor
UEFA Finansal Fair Play uygulamasıyla kulüplerin toplam ücret ve maaş giderlerinin, kulüp gelirlerinin yüzde yetmişini aşmamasını istiyor. Bu şekilde giderleri denetim altına almaya çalışan UEFA bu uygulamasıyla büyük kulüpleri de kontrol etmeye çalışıyor. Bu konuda önemli bir performans yakalayan UEFA, ne yazık ki hala bazı büyük kulüplerde bu başarıya ulaşamamış görünüyor. Grafik 3’ten de görülebileceği üzere ücretler/gelirler rasyosunda Top 10 kulüpten Manchester City’nin %114; Juventus’un %91; Inter’in %90, Milan’ın %88, ve Chelsea’nin de %75 oranı ile UEFA Finansal Fair Play kurallarının dışında kalıyor.
Beş büyük Lig’de ise bu rasyolar İtalyan Serie-A ve İngiliz Premier Lig’de %71, Fransız Lig1’de %66, İspanyol La Liga’da %56 ve Alman Bundesliga’da da %51düzeyinde…
Kısacası, futbolun 1990’lardan itibaren finansal bir karaktere evrilmesi, oyuncu ücret ve maaşlarında kontrol edilemeyen bir artışı da beraberinde getirdi. Aynı dönemde kulüp gelirlerindeki büyüme hızı, operasyonel giderlerindeki artış hızının gerisinde kalan Avrupa futbolu bir süre sonra önemli finansal sıkıntılar içine girdi ve bazı kulüpler tarih sahnesinden çekilirken, bazıları da ifl as etmek veya küme düşmek durumunda kaldılar. Bugün futbolun en önemli ve temel sorunlarından birisi olarak karşımıza çıkan oyuncu ücret ve maaş giderleri, her ne kadar UEFA tarafından sıkı bir şekilde kontrol altına alınmaya çalışılıyorsa da, hala bu konuda gidilmesi gereken çok önemli bir yol bulunuyor. Buna karşı neler yapılabilir? Buna ilişkin görüşlerimizi gelecek haftalarda sizlerle paylaşacağız.