Fonlarda stopaj istisnası uzatılmalıydı

Türk Lirası mevduata uygulanan stopaj oranları güncellendi. Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı kararına göre 6 aya kadar vadeli hesaplarda stopaj oranı yüzde 5’ten yüzde 7.5’e yükseldi. 1 yıla kadar olan vadeli hesapların stopaj oranı, yüzde 3'ten yüzde 5'e yükseldi.

Yatırım fonlarında 30.04.2024 tarihinde sona eren stopaj düzenlemesi 01.05.2024 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan karar ile değiştirildi. Yeni durumda stopaj istisnasına tabi fonlarda %0 olarak uygulanan stopaj oranı 01.05.2024 tarihi itibarıyla alınacak olanlar için %7,5’a yükseltildi.

Yeni düzenleme 31.07.2024 tarihine kadar alınmış (hesaba geçmiş) fonları kapsıyor, sonrasında yeni bir düzenleme ile oranlar belirlenecek ya da yeni bir düzenleme olmaz ise oranlar %10 olarak tüm fonlarda (hisse senedi yoğun hariç) eşitlenecektir. Bu durum ne anlama geliyor kısaca bahsedelim.

Fonlarda stopaj

Stopaj istisnasından bahsetmeden önce fonlardaki stopaj konusuna değinelim. Aslında oldukça basit bir vergilendirme mantığı var. Fonlarda alım-satımdan elde edilen kazançlar üzerinden %10 stopaj kaynağında kesiliyor ve devlete ödeniyor. Yani 1000 TL fon aldınız, 1100 TL olarak sattınız diyelim. 100 TL kazanç üzerinden %10 - 10 TL kaynağında kesiliyor ve hesabınıza 1090 TL aktarılıyor.

Stopaj istisnası kapsamı

Sürecin başlangıcına baktığımızda 23.12.2020 tarihine dönüyoruz, bu tarih önemli çünkü bu tarihten öncesi veya sonrasında fonun alınmış olması da stopaj hesaplamalarını etkiliyor. Bu tarihte yayınlanan 3321 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı’na göre bazı fonlarda alım/satım kazancı üzerinden alınan stopaj %10’dan %0’a çekildi. Kararda belirtilen istisnanın çerçevesi; eurobond, değişken, karma, dış borçlanma, yabancı, serbest fonlar ile unvanlarında döviz ifadesi geçen yatırım fonları hariç olarak tanımlanıyor. Düzenlemeyi tersten yorumladığımızda, stopaj istisnasına tabi olan fonları şu şekilde söyleyebiliriz;

Para Piyasası

-Borçlanma Araçları (Kısa/Orta/Uzun/Özel Sektör) - Ünvanında Eurobond ve Yabancı ifadesi geçenler hariç

-Fon Sepeti - Ünvanında Yabancı ifadesi geçen hariç

- Kıymetli Madenler

-Katılım - Döviz Kira Sertifikaları Hariç Dün açıklanan düzenleme ile birlikte, 30.04.2024 tarihine kadar hesaba geçmiş bu fonlarda stopaj %0 olarak uygulanmaya devam edecek. Örnek verirsek, istisnaya tabi ve 23.12.2020-30.04.2024 arasında aldığınız fonu 2030 yılında bile satsanız, stopaj %0 olarak hesaplanacaktır. 01.05.2024 tarihinden itibaren ise bu fonlarda alım satım kazancından hesaplanacak stopajın oranı %7,5 olacak.

Eğer yatırımcıda hem 30.04.2024 öncesi hem de sonrası aldığı stopaj düzenlemesine tabi bir fon varsa, satışta ilk giren ilk çıkar mantığıyla, ilk satacağı paylarda stopaj %0, sonrasındaki paylarda %7,5 olarak hesaplanacak. Örneğin para piyasası fonunda 30.04.2024 öncesinde alınan 1000 pay ve sonrasında alınan 500 pay olduğunu düşünelim. 2025 yılında 1500 pay sattığında, 1000 pay için stopaj %0, 500 pay için %7,5 olarak kesilecek. Vadeli mevduat oranlarında da 6 ay vadeye kadar stopajın %5’ten, %7,5’a yükseltildiğini görüyoruz.

Böylece mevduat ile son dönemde mevduata alternatif olarak yatırımcıların yöneldiği para piyasası fonlarında stopaj oranları eşitlenmiş oldu Yukarıda saydığım fon türleri dışında hisse senedi yoğun fonlar ve portföylerinin yüzde 51’i aşan miktarda Türkiye’de borsada işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulmasından elde edilen kazançlar stopaja tabi değil. Burada zaten uzun zamandır uygulanan bir düzenleme mevcut. Bunun sona eren stopaj istisnası düzenlemesi kapsamında olmadığı için bu avantaj devam ediyor olacak.

Neden istisna devam etmeli ve hatta kalıcı olmalıydı

TL enstrümanların özendirilmesi kapsamında uygulamaya alınan stopaj istisnası fonlara yatırımcı ilgisinin artmasında çok önemli bir rol üstlendi ve amacına uygun bir şekilde TL enstrümanlara girişlerin arttığını değerlendirmek mümkün.

Sadece 2023- 24 döneminde getiriden arındırılmış olarak 1 trilyon TL üzerinde büyüyen fon piyasasının %22’lik kısmı bu fonlar üzerinden gerçekleşti. Bunun nedenlerine bakarsak, fonların finansal ürünlere erişimi artırması, finansal okuryazarlığın görece düşük olduğu noktada uzmanların yönetimi ile sermaye piyasasına ilginin artması ve vergi avantajı ile birlikte mevduat/fiziki altın/yurt dışı hisse gibi enstrümanlara göre daha cazip getiriler sunması olarak değerlendirilebilir.

Kamu borçlanması tarafında da fonlar üzerinden yaratılan talep değerli, devlet tahvili/ hazine bonosu, kamu kira sertifikaları, altına dayalı kamu kira sertifikaları gibi ürünlere yatırımcılar fonlar aracılığıyla yatırım yapıyor bu da fonlar üzerinden piyasanın derinleşmesini sağlıyor. Altına fonlar aracılığıyla yapılan yatırım da oldukça büyük, bunun fiziki altın talebine dönüşmesi stopaj istisnasından daha fazla ekonomiye maliyet yaratacaktır.