Fonlarda stopaj istisnası uzatılmalı

TL enstrümanlara geçişin ekonomi yönetimi tarafında bu kadar vurgulandığı bir konjonktürde istisnanın uzatılmasının önemli olduğunu düşünüyorum, umarım bu yönde kararı önümüzdeki hafta içinde Resmi Gazete’de görüyor oluruz.

Nisan ayı sonuna yaklaştığımız bu günlerde, yatırım fonlarıyla ilgili önemli bir avantajın da son iki haftasına giriyoruz. Eğer uzatılmazsa, bazı yatırım fonlarında alım-satım kazancı üzerinden hesaplanan stopajın %0 olmasını kapsayan istisna 30.04.2023 itibarıyla sona erecek. TL enstrümanların özendirilmesi kapsamında uygulamaya alınan stopaj istisnası fonlara yatırımcı ilgisinin artmasında çok önemli bir rol üstlendi ve amacına uygun bir şekilde TL enstrümanlara girişlerin arttığını değerlendirmek mümkün.

Fonlarda stopaj

Stopaj istisnasından bahsetmeden önce fonlardaki stopaj konusuna değinelim. Aslında oldukça basit bir vergilendirme mantığı var. Fonlarda alım-satımdan elde edilen kazançlar üzerinden %10 stopaj kaynağında kesiliyor ve devlete ödeniyor. Yani 1000 TL fon aldınız, 1100 TL olarak sattınız diyelim. 100 TL kazanç üzerinden %10 - 10 TL kaynağında kesiliyor ve hesabınıza 1090 TL aktarılıyor. Yazının konusunu oluşturan stopaj istisnası ise bu %10'luk stopajı bazı fonlar için %0'a indiriyor.

Stopaj istisnası kapsamı

 Sürecin başlangıcına baktığımızda 23.12.2020 tarihine dönüyoruz, bu tarih önemli çünkü bu tarihten öncesi veya sonrasında fonun alınmış olması da stopaj hesaplamalarını etkiliyor.

Bu tarihte yayınlanan 3321 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı’na göre bazı fonlarda alım/satım kazancı üzerinden alınan stopaj %10’dan %0’a çekildi. Kararda belirtilen istisnanın çerçevesi; eurobond, değişken, karma, dış borçlanma, yabancı, serbest fonlar ile unvanlarında döviz ifadesi geçen yatırım fonları hariç olarak tanımlanıyor. Belirtilen kümenin dışında kalan fonlarda stopaj %0 olarak uygulanıyor.

İşte tam bu noktada soru işaretlerini görüyoruz, düzenleme stopaj istisnasına tabi olmayan fon türlerini tanımladığı için hangileri dahil onu yatırımcının bulması ve/ veya yatırım kuruluşlarından öğrenmesi gerekiyor. Bu da alım/satım tarafında stopaja tabi mi değil mi tartışmasını yaratıyor. Düzenlemeyi tersten yorumladığımızda, stopaj istisnasına tabi olan fonları şu şekilde söyleyebiliriz;

-Para Piyasası

-Borçlanma Araçları (Kısa/Orta/Uzun/Özel Sektör) - Ünvanında Eurobond ve Yabancı ifadesi geçenler hariç

-Fon Sepeti - Ünvanında Yabancı ifadesi geçen hariç

-Kıymetli Madenler

-Katılım - Döviz Kira Sertifikaları Hariç Yatırımcılar bu fonları 30.04.2024 tarihine kadar aldıkları takdirde, bu fonların satışından elde edilen kazançlar gerçek kişilerde %0 stopaj oranına tabi olacak.

Burada önemli bir diğer nokta da fonlar eğer 30.04.2024 tarihi itibarıyla hesapta olursa, istisna sona erse bile, satış tarihi farketmeksizin stopaj istisnasının geçerli olacağı. Örneğin stopaj istisnası uzatılmadı, istisnaya tabi ve 23.12.2020-30.04.2024 arasında aldığınız fonu 2030 yılında bile satsanız, stopaj %0 olarak hesaplanacaktır. Önemli bir noktayı hatırlatalım; istisnadan yararlanmak için 30.04.2024 tarihi itibarıyla hesapta olması gerekiyor.

Dolayısıyla Tefas’ta işlem gören Para piyasası fonları/Kısa Vadeli Borçlanma/KV Kira Sertifikası Katılım Fonları gibi aynı gün valörle alınabilen fonlar için en 30.04.24 13:30’a kadar emir verilenler istisnaya tabi olacakken, aynı gün hesaba geçmeyen, Tefasta işlem gören ve istisnaya tabi fonlar için ise en son emir tarihi 29.04.24 13:30 olarak düşünülmesi gerekiyor.

Yukarıda saydığım fon türleri dışında hisse senedi yoğun fonlar ve portföylerinin yüzde 51’i aşan miktarda Türkiye’de borsada işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulmasından elde edilen kazançlar da stopaja tabi değil. Burada zaten uzun zamandır uygulanan bir düzenleme mevcut. Bunun sona eren stopaj istisnası düzenlemesi kapsamında olmadığı için bu avantajlar devam ediyor olacak.

Neden istisna devam etmeli ve hatta kalıcı olmalı

Genel olarak istisnayı değerlendirdiğimizde, para piyasası fonları, altın/gümüş içerikli fonlar ve çoklu varlık içeren fon sepeti fonlarında önemli büyüme yarattığını söylemek mümkün. Sadece 2023-24 döneminde getiriden arındırılmış olarak 1 trilyon TL üzerinde büyüyen fon piyasasının %22’lik kısmı bu fonlar üzerinden gerçekleşti.

Bunun nedenlerine bakar sak, fonların finansal ürünlere erişimi artırması, finansal okuryazarlığın görece düşük olduğu noktada uzmanların yönetimi ile sermaye piyasasına ilginin artması ve vergi avantajı ile birlikte mevduat/fiziki altın/yurt dışı hisse gibi enstrümanlara göre daha cazip getiriler sunması olarak değerlendirilebilir. Kamu borçlanması tarafında da fonlar üzerinden yaratılan talep değerli, devlet tahvili/hazine bonosu, kamu kira sertifikaları, altına dayalı kamu kira sertifikaları gibi ürünlere yatırımcılar fonlar aracılığıyla yatırım yapıyor bu da fonlar üzerinden piyasanın derinleşmesini sağlıyor.

Altına fonlar aracılığıyla yapılan yatırım da oldukça büyük, bunun fiziki altın talebine dönüşmesi stopaj istisnasından daha fazla ekonomiye maliyet yaratacaktır. TL enstrümanlara geçişin ekonomi yönetimi tarafında bu kadar vurgulandığı bir konjonktürde istisnanın uzatılmasının önemli olduğunu düşünüyorum, umarım bu yönde kararı önümüzdeki hafta içinde Resmi Gazete’de görüyor oluruz.