Fon yatırımı için önemli bilgiler

Bu yazıda piyasalar ve fon performanslarına ara verip fonlarla ilgili temel bilgilerden biraz bahsetmek istiyorum. Yatırım fonlarına yeni yatırımcıların geldiğini görmek çok güzel ve bu durum birikimlerin daha doğru yönetilmesi ve sermaye piyasalarına katılım açısından oldukça faydalı.

Ancak her sermaye piyasası ürününde olduğu gibi fonlarda da bazı noktalara dikkat etmek gerekiyor. Özellikle sosyal medyada çoğunlukla soru yöneltilen bazı hususları cevaplamaya çalıştım. Öncelikle yatırım fonlarının tanımını yapıp yatırımcı için güven anlamında ne gibi özelliklerinin olduğunu anlatalım.

Yatırım fonları; Sermaye Piyasası Kurulu’nun lisans verdiği ve denetlediği portföy yönetim şirketleri tarafından oluşturulan ve temel olarak yerli/yabancı finansal varlıklara yatırımı sağlayan bir malvarlığı olarak tanımlanabilir. Yatırım fonu aldığınızda bu malvarlığına payınız oranında katılmış oluyorsunuz ve bu katılma paylarınız sizin adınıza Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde saklanıyor.

Bu sayede e-Yatırımcı uygulamasından tüm yatırım fonu varlıklarınızı görebiliyorsunuz. Portföy yönetim şirketinin finansal varlığı ve fonun varlığı birbirinden ayrı, dolayısıyla şirketin herhangi bir borcu için fona rehin, haciz işlemleri yapılamıyor. Çok sıkı bir denetim mekanizmasından geçen portföy yönetim şirketleri için olumsuz bir durum olsa dahi fon içindeki sermaye piyasası varlıkları ile yaşamaya devam ediyor. Bu da güvenilirlik açısından oldukça önemli.

Fon belli finansal varlıklara yatırım yapıyor dedik, peki bu varlıkları nereden görebiliriz? Bunun için iki yöntemimiz var, birincisi TEFAS. gov.tr’de Fon Detaylı Analiz sekmesinde fon ismini girerek çıkan ‘Fon Varlık Dağılımı’ndan görebilirsiniz.

Bu dağılımda fonun varlık bazında dağılımı (hisse, yabancı hisse, borçlanma araçları, mevduat, kira sertifikası, döviz, kıymetli madenler) günlük olarak güncel olarak takip etmek mümkün. Eğer daha detay yani hangi hisse hangi kira sertifikası gibi detaylara erişmek istiyorsanız, Kap.org.tr ye girip aramak istediğiniz fonun kodunu yazdıktan sonra özet bilgiler/son 5 bildirim seçip portföy dağılım raporunu seçerseniz bir önceki ayın son gününün içeriğini görebilirsiniz.

Bu içerik sadece ayın son gününü gösteriyor ve ertesi gün bile değişebileceğini dikkate almak lazım, ama yine de portföyle ilgili bir genel değerlendirme sunduğunu söyleyebilirim. Fonun içeriğini gördük ve almak istedik diyelim, alım emrini verdiğimizde hangi fiyattan alım işlemi ne zaman gerçekleşecek diye sorduğumuzda; valör ve fiyat kavramı ortaya çıkıyor.

Fonlarda aynı gün alınıp satılabilen para piyasası ve kısa vadeli fonlar dışında alım ve satım hep valörlü gerçekleşiyor. Yani işlem emrinin verildiği gün ile işlemin gerçekleştiği gün birbirinden farklı. Valör fon tipine göre değişmekle beraber, alım emirlerinde valör saat 13:30’a kadar iletilen emirlerde hep T+1 yani bugün emir verdiğinizde yarın işlem gerçekleşiyor.

İşlemin gerçekleşme saati de 14-16 arasında olduğunu belirtelim. Satışta ise fonun içindeki varlığa göre T+1’den T+5’e kadar uzanan bir valör var. Genel teamül içinde borçlanma araçları olan fonlar 1 gün, hisse içeren fonlar 2 gün, yabancı varlık ve eurobond içeren fonlar 3-5 gün satım valörüne sahip.

Fonun alım emrini 13:30’a kadar verdiğinizde o akşam hesaplanacak ve ertesi gün TEFAS sitesinde göreceğiniz fiyattan işlem gerçekleşmiş oluyor. Fonlarda günlük tek fiyat açıklanıyor ve o fiyat bir önceki günün fiyatı. Yani alım emri o fiyattan gerçekleşmiyor olacak bunu dikkate almanız gerekiyor. 13:30’tan sonra verilen emirlerde valör ve fiyat 1 gün daha atıyor o yüzden fon işlemlerini 13:30 sonrasına bırakmamanızı tavsiye ediyorum.

Fon için emir verdik ve gerçekleşmesini bekliyoruz, peki o akşam paramız boşta mı kalıyor. Hayır, yatırım fonu alım emri verdiğinizde (sadece alımda geçerli, satımda yok) birikimimiz nemalanıyor. Kurumdan kuruma değişmekle beraber mevduat/repo/likit fon gibi araçlarda gecelik nema fon alım tutarına ekleniyor. Bu nedenle ABC fonu alım emri verdiğinizde bazen XYZ para piyasası fonu alınmış gibi görebilirsiniz.

Bunlar gibi soruları ara ara paylaşıp açıklamaya çalışacağım. Önümüzdeki hafta 6 Ekim 11:00-12:00 saatleri arasında TSPB Türkiye Sermaye Piyasaları Kongresi’nde Dünya Gazetesi Yazı İşleri Müdürü Sn.Jülide Yiğittürk’ün moderatörlüğü ve SPK Kurumsal Yatırımcılar Dairesi’nden Sn.Büşra Değerli, Rota Portföy Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü Sn.Tevfik Eraslan, BES Uzmanı Sn.Zeynep Candan Aktaş ile birlikte Yatırım Fonları ve Bes ile Yatırımı konuşacağız. Ücretsiz ve çevrimiçi gerçekleşecek bu panelde bu ve benzer sorulara cevapları bulabilirsiniz.