Fon pazarından 10 milyar çıktı
TL mevduata getirilen stopaj ayarı yatırım fonlarından ciddi bir çıkışa neden oldu. Ağustos ayında 3 ay geçerli olmak üzere, Türk Lirası mevduatlarının faiz getirisinden yapılan vergi kesintisi düşürülürken, döviz mevduatlarında ise artırıldı. Bu tarihten itibaren yatırım fonları pazarı incelendiğinde, 10 milyar liraya yakın bir çıkış yaşandı. Buradan çıkan paranın TL mevduata ve dolara kaydığı tahmin ediliyor.
Hükümet ağustos ayında dolardaki çıkışı engellemek ve vatandaşın döviz talebini durdurmak için TL mevduatın cazibesini artırdı. Takasbank verilerine göre, 31 Ağustos’ta 56 milyar 741 milyon lira olan yatırım fonları fon büyüklüğü 16 Ekim itibariyle 46 milyar 881 milyon 727 bin TL’ye düştü. Yani fon piyasasından 9 milyar 859 milyon 653 bin liralık bir çıkış yaşandı. En büyük erime ise para piyasası ve serbest fonlarda yaşandı.
Yatırım fonlarının yaklaşık 3 milyon yatırımcısı bulunuyor.
Her yol dolara çıkıyor
Peki çıkan para nereye gitti? Fon portföy yöneticilerine göre, TL mevduattaki bu düzenleme, fon yatırımcıları için fırsat oldu. Görüştüğümüz bir yönetici, “Fon pazarından çıkan paranın TL mevduata geçtiğini tahmin ediyoruz. Kendi müşterilerimiz bazında baktığımızda, parasını çeken yatırımcının büyük kısmının TL mevduata bir kısmının da dövize geçtiğini görüyoruz. Ayrıca TL mevduat yatırımcısının da yastık altı dövize geçiş yaptığı biliniyor. Yani aslında fondan çıkan para dolaylı ve direk olarak dövize geçti diyebiliriz” dediler.
Aynı tarihler itibariyle TL mevduat hesapları incelendiğinde ise, dalgalı bir seyir görüyoruz. TCMB verilerine göre, 31 Ağustos itibariyle 1 milyar 26 milyon lira olan TL mevduat büyüklüğü, haftalık bazda inişli çıkışlı bir seyir izledi. 14 Eylül haftasında 1 milyar 42 milyar liraya çıkan TL mevduatın büyüklüğü 5 Ekim tarihli son TCMB verilerine göre, 1 milyar 27 milyon liraya düştü. Bir bankacı, “Düzenleme sonrasında TL mevduata geçiş hız kazandı. Fakat o tarihlerde hem dolardaki yükseliş hem de mevduatlarla ilgili yönelik söylentiler nedeniyle hem girişler hem çıkışlar yaşandı. Bu nedenle gün sonunda baktığımızda rakamda çok fazla bir yükseliş görünmüyor” dediler.
Vergi dengesi bozuldu
Öte yandan yatırım araçları arasındaki asimetrinin bozulması gerekçesiyle Türkiye Sermaye Piyasası Birliği, (TSPB) Hazine ve Maliye Bakanlığı ile yatırım fonu ve borçlanma araçlarında da stopajın düşürülmesini görüşüyor. Birlik, şu anda 1 yıldan az hem yatırım fonları hem borçlanma araçlarında yüzde 10 olan stopaj oranının yüzde 3’e düşürülmesi, 1 yıl üstünde de sıfır stopaj önerisinde bulundu. TSPB'nin “Mevduat gelirleri vergi oranlarındaki değişimin yatırım fonu, borçlanma aracı ve kira sertifikalarına olumsuz etkisine yönelik” analiz ve öneriler raporunda, söz konusu düzenleme ile yatırım araçları arasında uzun sürede yaratılmış olan vergi dengesinin bozulduğu, yaratılan vergi arbitrajı, sermaye piyasası araçlarının gelişimini olumsuz etkilediği ifade edildi. Rapora göre, söz konusu gelişme yatırım fonu sektöründe daralmayı beraberinde getirdi. Raporda ayrıca, borçlanma araçları ve kira sertifikaları ihraçlarının da olumsuz etkileneceği bildirildi.
“2009 sonrası dönemde mevduat faizlerinin düşmesiyle yatırım fonu portföy değerlerinin ve yatırımcı sayılarının arttığı görülüyor” denilen raporda, ancak yatırım fonlarının payının 2014 yılından bu yana değişmeyerek yüzde 4’ün altında seyrettiği belirtiliyor.
3 ayda 3.5 milyar liralık vergi kaybı
TL mevduata getirilen düzenleme sonrasında vergi kaybının 3 aylık dönem sonunda 3.5 milyar lirayı bulacağı hesaplanıyor. TSPB'nin 24 Ağustos mevduat rakamları ile yaptığı hesaplamaya göre, yıllık kayıp 14 milyar 94 milyon lira, 3 aylık kayıp ise 3 milyar 523 milyon lira. Birliğe göre, çıkan fonların, mevduata döneceği ve mevduatta hali hazırda vergi indirimi getirildiği düşünüldüğünde, önerilerinin gerçekleşmesi durumunda vergi kaybının sınırlı düzeyde olacağı belirtiliyor.