Firuz Kanatlı ve acı bir mübadele hikayesi

Bizim 20’li yaşlarda kenti anlamaya başladığımız dönemlerde Eskişehir’de on beşi aşan aileleri herkes bilirdi: Gamgamlar, Yasın Çakır, Yusuf Cemal, Kılıçoğlu, Yumurtacı Hacı Murat, Mühendisler, Kurt, Çift Kurt, Ekmekçioğlu, Erdenler, Doğramacılar, Kükrer, Besler, Zeytinoğlu ve Gümülcineli’ler gibi.

Eti Bisküvi, Firuz Kanatlı tarafından kuruldu. Yerelden ulusal ölçeklere, ulusal ölçeklerden küresele açılan bir sanayi kuruluşunun her damlasında Firuz Bey’in alın teri, göz nuru vardı.

Eskişehir’de 70 yılı aşkın yayınlanan Sakarya Gazetesi’nin sahibi Üstün Ünügür’ün Firuz Kanatlı’nın amca oğlu Fahri Kanatlı ailesinden naklettiği olayı paylaşacağım. Sonsuzluğa uğurladığımız bir girişimci insanı, ailesini ve ülkemizin yakın tarihini kavramak için anlamlı bir örnek olduğunu düşünüyorum.

Bir mübadele olayı

Balkan Bozgunu binlerce ailenin tarlasını, tapanını, evini ve barkını terkederek Anadolu’da yeni hayatlar kurma için göç etttiği bir acı zaman kesidir. Gümülcine’nin varlıklı ailelerinden biri olan Kanatalı ailesi satabildiği bütün varlığını elden çıkarmış, altına dönüştürebildiklerini iki çantaya doldurarak zaman ve zemin kollamaya başlamıştır.

Gidilecek yollar hiç tekin değildir. Balkan çeteleri de askerler de bu toprakların kadim insanlarına her türlü eziyeti yapmaktadır.

Kanatlı ailesi durumu Konsolos’a anlatır. Konsolos çantaları, “dokunulmazalığı” nedeniyle kendisinin İstanbul’a götürmesini önerir. İki çanta altın konsolosa teslim edilir. Trenin Sirkeci Garı'na varış saatine göre buluşma kararlaştırılır.

Aile birkaç gün erken gelip Sirkeci’de bir otele yerleşir. Konsolosun geleceği tren beklenecektir. Aile erkekleri Sirkeci’ye gider, beklemeye başlar. Tren gelir, herkes iner, geride görevliler dahil kimse kalmaz. Kanatlı’ların aklına binbir soru gelmektedir. Arada hiç bir senet, sepet ve belge yoktur. Otele dönerek başlarının çaresine bakmaktan başka şey ne yapabilirler ki?

Garda hiç kimsenin kalmadığı son anda konsolos iki çanta elinde trenden iner. Ağır adımlarla Kanatlı ailesinin erkeklerine doğru ilerlemeye başlar.

Bir dakike önce zihinlerini darmadağın eden kuşkular, kaygılar ve korkular yerini derin bir şaşkınlığa bırakır.

Konsolos gelir; çantaları sahiplerine teslim eder. Aile büyük bir minnet içinde teşekkür eder; konsolos da ayrılıp gider.

Rahatlamış olan ailenin erkeklerinden Ahmet Kanatlı’nın eşi hamiledir; o gece bir oğlan çocuğu dünyaya getirir.

O çocuğun adına, konsolosun adı verilir: Firuz…

İsviçre’de öğrenim gördü

Yazının başlığında “hikaye” dense de ünlü mübadele göçmenlerinin yaşadıkları gerçeğin kesitidir.

Aile önce Adapazarı’na gider, oradan Eskişehir’e taşınır. Gümülcine Un Fabrikası’nı Eskişehir Ovası’nda kurar. Demiryolu istasyonunun yakındaki fabrika şimdi kentin merkezi olmuştur.

Eskişehir’in Cumhuriyet öncesi Cer Atölyeleri’neden başlayan, Balkan göçlerinden sonra hızlanan üretim-odağı olma öyküsünde Firuz Kanatlı, ikinci kuşak arasında yeni bir iş kurarak, işini ülke ve dünya ölçeğine taşıyan birkaç insandan biridir.

Firuz Kanatlı yüksek öğrenimini Cenevre’de yapmıştır. Tam bir iş sevdalısıydı. İşi dünyasının merkezinde olan insandı.

Eskişehir’de yüzlerce insana aş ve iş sağladı. Eskişehir halkı da kendisine engin bir saygı duyardı. Çok yakın dostu olan ve iki dönem Eskişehir’de Belediye Başkanlığı yapan Selami Vardar için derlediğimiz, gelecek ay Tepebaşı Belediyesi’nin dağıtımını yapacağı Koca Şehrin Ağabeyi/Selami Vardar kitabına yazdığı anılarının bir cümlesini paylaşmak isterim: “Ben dindar bir adamım, Selami ağabey ile anlaşamadığımız tek konu din konusuydu. Kendisine bu konuyla ilgili olarak bir gün şöyle demiştim… "Siz taşlarından arındırılmış, nadasa bırakılmış, gübre ve yağmurunu almış bereketli bir topraksınız. Bu toprağa tohum ekseniz ne kadar bereketli, muhteşem bir mahsul alacağınızı tahmin dahi edemezsiniz.”

Cevap vermemiş ve sadece gülmüştü. Yaşlandıkça onu daha iyi anlıyorum.Kamil insanlara çok defa dinler dar gelir ve yüce Allah’a giden yolu kendisi bulur. Mekanı cennet olsun, hatırası bile bizlere heyecan ve yön veriyor”.

Firuz Kanatlı’nın hatırası, maddi ve kültürel zenginlik üreterek insan yaşamını kolaylaştırmaya çalışanlarda her zaman heyecan uyandıracak ve yön verecektir. Aziz hatırası önünde saygıyla eğilir; Allahtan kendisine rahmet dilerim.”

Firuz Kanatlı, yarın Eskişehir'de toprağa veriliyor

ETİ'nin kurucusu ve Onursal Başkanı Firuz Kanatlı, Eskişehir Seyit Gazi Yolu Asri mezarlığında toprağa verilecek. ETİ'den yapılan yazılı açıklamaya göre, Kanatlı'nın cenazesi 21 Ekim Cumartesi günü Eskişehir Gümülcine Camisi'nde kılınacak öğle namazının ardından Eskişehir Seyit Gazi Yolu Asri mezarlığına defnedilecek.