Fındıkta verimliliği artıracak, işçilik sorununu çözecek proje
Türkiye'de yasal olarak, 16 ilde fındık yetiştiriciliğine izin veriliyor. Bu iller; Trabzon, Ordu, Giresun, Samsun, Düzce, Sakarya, Zonguldak, Artvin, Bartın, Kocaeli, Sinop, Gümüşhane, Kastamonu, Rize, Bolu ve Tokat.
Fakat, devletin izin vermediği 27 ilde daha fındık yetiştiriliyor. Çiftçi Kayıt Sistemi'ne göre toplamda 43 ilde fındık üretiliyor.
İklim değişikliğine bağlı olarak bazı yıllar üretim 700 bin tonun üzerine çıkarken bazı yıllar 400 bin tona kadar düşüyor. Bu dalgalanma fındık fiyatını, ihracatını olumsuz etkiliyor.
Yasal ve yasal olmayan alanlardaki toplam kabuklu fındık üretimi yıllık ortalama 550 bin ton. Bunun ortalama 100-120 bin tonu iç piyasada tüketiliyor. Kalanı ise ihraç ediliyor.
Fındık üretimini etkileyen en önemli faktörlerden birisi ise verimlilik, fındıkta verimlilik azalıyor. Bunun en önemli nedenlerinden birisi fındık bahçelerine gerekli bakımın yapılmaması. Bahçelerin sahipsiz kalması...
Gurbetçi fındığına bakamıyor
Birçok bölgede olduğu gibi fındık üretiminin yaygın olarak yapıldığı Karadeniz Bölgesi'nde de nüfus yaşlandı. Gençler büyükşehirlerde yaşıyor. Ağustos-Eylül döneminde İstanbul'dan, İzmir'den, Ankara'dan, Almanya ve diğer Avrupa kentlerinden Karadeniz'e gelip fındık hasadını yapan gurbetçiler var.
Verimlilik kadar fındıkta önemli bir başka konu üretim maliyetleri... Maliyetlerin en önemli kalemini ise işçilik oluşturuyor. Gurbetçilerin kısa süren izinleri döneminde fındığı toplatmak için işçi bulmak zor. Fındık fiyatının düşük olması nedeniyle işçilik maliyeti yüksek geliyor.
Güneydoğu Anadolu'dan, Gürcistan'dan ve son dönemde Suriye'den gelen göçmenler fındık toplama işinde çalışıyor. Mevsimlik fındık işçilerinin de sağlık, sosyal, ekonomik, barınma ve benzeri birçok sorunları var.
Modern Tarım İşçiliği Projesi
Fındıkta hem verimliliği artıracak hem de işçilik sorununu çözecek önemli bir proje gündemde. Ordu Ticaret ve Sanayi Odası Meclis Başkan Yardımcısı ve Fındık Komisyoncusu Osman Çakmak'ın ilk kez gündeme getirdiği "Modern Tarım İşçiliği Projesi" ile bakımsız, verimsiz fındık bahçelerinin bakımının yapılması, fındığın toplanması ve verimliliğin artırılması hedefleniyor. Aynı zamanda işsizlere iş yaratılarak istihdam yaratılacak.
Osman Çakmak proje hakkında şu bilgileri verdi: "Fındık üretim bölgesinde kalanların yaş oranı yükseldi. Bazı bahçe sahipleri ise gurbette... Bizde ata toprağı satılmaz. Bu nedenle yılda bir ay gelip fındığını toplayıp sattıktan sonra çekip gidiyor. Bahçesine yıl boyunca bakamadığı için verim ve kalite düşüyor. Bir yandan da İş Kurumu'na başvurarak işe girmek isteyenler var. İş Kurumu'na iş için başvuranları bahçelerin bakımı ve fındık toplama işinde değerlendirilebilir. Bir tarafta iş arayan var, bir tarafta yapılması gereken işler. Bunları buluşturursak hem fındık bahçelerinin bakımı yapılır, hem de fındık toplanır. Verimlilik ve kalite artar. Bu sadece fındıkta değil, tarımsal ürünlerin hepsinde uygulanabilecek bir projedir. Tarım ve Orman Bakanlığı bunu ülke genelinde uygulayabilir."
Proje nasıl uygulanacak?
Fındık bahçesinin bakımını yaptırmak veya fındığını toplatmak isteyen bahçe sahibi belediyeye veya kurulacak şirkete başvuracak. Diğer tarafta İş-Kur'a işsizlik için başvuranlardan bu işte çalışmak isteyenler de belediyeye veya şirkete başvuracak. Başvuran işsizlerden bahçenin büyüklüğüne göre ekipler oluşturulacak. Başlarında ziraat mühendisi olacak. Belediye veya şirket ile iş yaptırmak isteyen bahçe sahibi sözleşme imzalayacak. Yıl boyunca bahçenin bakımı fındıkların budanması, ilaçlanması, gübrelenmesi ve diğer işler yerine getirilecek. Hasat zamanı fındık toplanacak. Bunun karşılığında çalışanlara asgari ücret ödenecek. Sigortası yapılacak. Fındığın yanı sıra kivi, çilek, bölgedeki diğer ürünlere yönelik olarak da yine bu hizmetler verilecek.
Böylece tekniğine uygun bakım ve hasat yapılacağı için verimlilik artacak ve bahçe sahibi daha fazla para kazanacak ve maliyeti düşecek. İşsizlere istihdam yaratılacak. Bölge ekonomisi canlanacak.
Alan bazlı destek verimlilik için harcansın
Devletin alan bazlı destek adı altında fındıkta tapu sahibine yılda 800 milyon lira civarında bir destek ödediğini ve bunun fındık üretimine, verimine bir katkısı olmadığını anlatan Osman Çakmak: "Bu destek modern tarım işçiliği projesine fındık bahçelerinin bakımı, istihdam yaratılması için harcanmalı. " diyor.
Ordu'da pilot uygulama başlıyor
Proje ilk kez Ordu Büyükşehir Belediyesi tarafından Altınordu, Ünye ve Fatsa'da pilot olarak uygulanacak. Bu amaçla ilk başvurular bugün (17 Temmuz 2019) itibariyle alınıyor.
Ordu Büyükşehir Belediye Başkanı Hilmi Güler, yaptığı açıklamada sadece Ordu’ya il dışından fındık toplamak için gelen işçi gruplarına Ağustos- Eylül ayında yaklaşık 45 milyon lira ödendiğini söyledi. Güler, belediye bünyesinde kurulan Ordu Tarım ve Hayvancılık Gıda Sanayi AŞ aracılığıyla fındık bahçelerinin bakımı, ilaçlanması, temizlenmesi ve hasadının düzenli olarak yapılmasını hedeflediklerini söyledi.
Altınordu, Ünye ve Fatsa'daki pilot uygulamada 15’er kişilik ekipler oluşturulacak. Bu ekipler Ordu Büyükşehir Belediyesi bünyesindeki Ordu Tarım ve Hayvancılık Gıda Sanayi AŞ’ye bağlı ve sigortalı olarak çalışacak. Fındık hasadı yaptırmak isteyen bahçe sahibi, işveren olarak bu şirket ile anlaşma imzalayacak. Anlaşmaya göre ekipler fındığı hasat ettikten sonra ödemesini şirkete gerçekleştirecek. Şirket, işçilere iş bittikten sonra ödemesini peşin olarak yapacak.
Özetle, fındık bahçelerinin bakımı,,verimliliğin artırılması yerel yönetimlerin katkısı, Tarım ve Orman Bakanlığının desteği ile bölge işsizliğe çare üretecek bir yapıda yapılmalı. Ayrıca proje ülke genelinde tüm ürünlerde uygulanabilir hale getirilmeli.