Fındıkta strateji ve politika yok
Dünyanın en büyük üreticisi ve ihracatçısı olmasına rağmen Türkiye'nin fındıkta doğru dürüst bir stratejisi, politikası yok. Gelecek 5 yılda fındık için üretimde, verimlilikte, tüketimde, sanayide, ihracatta nasıl bir yol izlenecek? Kimse bilmiyor.
Fındığı üreten Türkiye, parayı kazanan başkaları. Her yıl "fındık fiyatı ne olacak?" tartışmaları ile geçiyor. Her geçen yıl daha çok fındık ihraç edilerek daha az döviz elde ediliyor. Yılda 15-20 milyar dolarlık katma değer sağlayacak bir üründen, ihracatımız 2 milyar dolara yaklaşınca seviniyoruz. İhracatın büyük bölümü natürel fındık olarak yapılıyor.
Karadeniz Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği verilerine göre, Türkiye, 2016-2017 sezonunda 1 Eylül 2016-5 Ağustos 2017 döneminde 224 bin 758 ton iç fındık ihraç ederek, 1 milyar 804 milyon dolar döviz girdisi sağladı. 2017-2018 sezonunda aynı dönemde 277 bin 747 ton iç fındık ihraç edilerek, 1 milyar 731 milyon dolar döviz sağlandı. Yani 53 bin ton daha fazla iç fındık ihraç edilerek 70 milyon dolar daha az döviz sağlanmış.
Yapılan ihracatın yaklaşık üçte birini yabancı sermayeli tek bir firma gerçekleştirirken, toplam ihracatın yarısından fazlasını yabancı sermayeli şirketler gerçekleştiriyor. Daha da kötüsü, Türkiye elindeki bu değerli ürünü her geçen gün kaybediyor.
Veriler güvenilir değil
Yapılan açıklamalara bakılırsa Türkiye'de ne kadar fındık alanı var, ağaç başına yıllık üretim ne kadar? Ülke genelinde kaç üretici var? Bu veriler net olarak bilinmiyor.
Fındıkta belirlenmiş politika ve strateji olmayınca her yıl aynı tartışma, aynı çekişme devam ediyor. Fındığı alanlar, ihracatçılar üretim verilerini yüksek göstererek düşük fiyat oluşması için çalışıyor. Üreticiler, ziraat odaları üretimi düşük göstererek fiyatın yükselmesi için çaba gösteriyor. Tarım Bakanlığı "kimse rekolte açıklamasın, ben tek elden açıklayacağım" dedi. Onu bile beceremediler.
Türkiye İstatistik Kurumu, 2018 Yılı 1. Bitkisel Üretim Tahminine göre bu yıl fındık üretimi 580 bin ton olacak. Uluslararası Sert Kabuklu Meyveler Konseyi'ne (INC) göre üretim 640 bin ton. Ulusal Fındık Konseyi'ne göre 600-650 bin ton arasında. Tarım ve Orman Bakanlığı Tarım İl Müdürlükleri aracılığıyla yaptığı tahmin ise henüz resmi olarak açıklanmadı.
Fiyatı alıcı belirliyor
Rekolte ve fiyat konusundaki kısır tartışmalardan fındıkta verimlilik, katma değer, ürünün ülke açısından önemi çoğu zaman gündeme dahi gelmiyor. Her sezon öncesi rekolte yani üretim tartışması yaşanıyor. Bugünlerde Karadeniz'de fındık hasadı yapılıyor. Üretici dağda, bayırda, ovada fındık topluyor. Fakat kaç liradan satacağını bilmiyor.
Dünyanın en büyük üreticisi ve ihracatçısı olan Türkiye, fındığın fiyatını belirlemekten aciz. Orta ve uzun vadeli politika olmayınca fındığın fiyatı da sağlıklı olarak belirlenemiyor. Denilebilir ki, 'fiyat serbest piyasada arz talebe göre belirlensin'. Böyle bir serbest piyasa yok. Bu nedenle, politikası stratejisi olmayan Türkiye'nin fındığında fiyatı alıcılar belirliyor.
Hasat başladı ama net olarak üretim miktarı belli değil, kabuklu fındık fiyatı, kilo başına serbest piyasada 9-10 lira seviyesinde. Fındık piyasasının iki önemli aktörü var. Devlet ve özel sektör. Devlet adına fındık alımıyla görevlendirilen Toprak Mahsulleri Ofisi hasat başlamasına rağmen henüz fiyat açıklamadı. Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, 4 Ağustos'ta yaptığı açıklamada fındık konusunda hazırlıkların tamamlandığını belirterek, yakında fiyat açıklanacağını duyurdu.
TMO piyasada olacak
Pakdemirli: “Görevlendirildiği tarımsal ürünlerle ilgili piyasa düzenleme görevini başarıyla yürüten Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü tarafından; 2018 yılı ürünü fındık piyasasını düzenlemek için gerekli hazırlıklar yapılmış ve fındık üreticilerimizin mağduriyet yaşamaması için her türlü önlem alınmıştır. Alım politikalarına ilişkin açıklamalar önümüzdeki günlerde ayrıca yapılacaktır” dedi.
Toprak Mahsulleri Ofisi, 2017 üretim yılında 77 bin üreticiden toplam 143 bin ton kabuklu fındık aldı. Bunun karşılığında üreticilere 1.4 milyar lira ödeme yaptı. Temmuz ayı sonu itibarıyla kabuklu fındık satışlarını durduran Ofis, 25 firmaya toplamda 61 bin 100 ton kabuklu fındık satışı yaptı. Toprak Mahsulleri Ofisi'nin depolarında 76 bin 829 ton kabuklu fındık, 352 ton kavrulmuş iç fındık, 542 ton rafine fındık yağı var.
Özetle, fındıkta başlayan yeni sezon sancılı geçiyor. Üretici fındık hasadına başladı ama fiyat belli değil. Dünyanın en önemli ürünlerinden biri olan,Türkiye'nin hem üretimde hem de ihracatta tartışmasız lider olduğu fındıkta politikasızlığın kurbanı oluyor. Karadeniz Bölgesi'nin ekonomisini ayakta tutan en önemli ürün, fındıkta orta ve uzun vadeli politikaya ihtiyaç var. Bu politika olmazsa yakın gelecekte Türkiye fındığı da kaybeder.