Fındıkta kalite ve standart olmadan fiyatı dar bir banda oturtmadan geli

Ahmet Özgüneş, uzun yıllar TMO Genel Müdürlüğü görevinde bulundu. Şimdilerde yurtdışında uluslararası piyasalarda tarım ürünleri ticareti konusunda çalışıyor. Deneyimlerine dayalı olarak fındığın pazarlanması konusunda görüşlerinden yararlanırım.

Fındık ürünü piyasaya geliyor ve herhalde yine bu yıl sıkıntılar yaşanacak. Hükümet yine ve büyük ihtimalle fındık tüccarlarının tavsiye ettiği politikaları uygulayacak.

Fındık çok önemli bir ürün; katma değeri çok yüksek önemli bir döviz kaynağı, Karadeniz Bölgesi'nin ana ürünü ve eğer Karadeniz dağları yeşil kaldı ise bunu fındık ve çaya borçluyuz. Ama fındık şimdilerde Karadeniz dışına da yayıldı

Ahmet Özgüneş, deneyimlerine dayalı olarak diyor ki, "Fındık, kuru kayısı, kuru incir gibi dünya piyasasına hakim olduğumuz ürünleri serbest piyasa mekanizmasına bırakmak yanlıştır. Bu piyasalarda fiyat belirleyici biz olmalıyız.

Tabii maksimum fiyatlar değil, toplam gelirimizi maksimize edecek fiyatlar.

OPEC'in petrolde, ABD ve AB'nin uçakta, California'nın bademde yaptığı örnek olarak verilebilir.

Dünyada zenginleşme yayılıyor. Bugün dünyada çikolata talep edenlerin sayısı on yıl öncesine göre çok fazla, on yıl sonra belki bugünün iki katına çıkacak.

Bu da fındığa olan talebi artırabilir. Ancak bu artış otomatik değildir.

En büyük çikolata üreticisi dahi kendi ürününü pazarlamaya bakar, baş belası olan fındığı değil.

Fındık, çikolatacı için de sorunlu bir girdidir.

Çünkü sanayiciler hammaddede fiyat ve kalite standartları ararlar.

Fındıkta ise hem kalite standartı yok, hem de fiyatı yıldan yıla önemli sapmalar gösteriyor.

Eğer -Amerikalılar'ın bademde yaptığı gibi- kalite standartları oturtabilsek ve fiyatı dar bir band içinde götürebilsek fındık talebi zaten artacaktır.

Amerikan Tarım Bakanlığı bütün tarım ürünlerinde kalite standartları tarif etmiştir ve her ihraç ürününde bu standartlar (bir çuval örneğin analizi ile değil) bakanlıkça ihraç edilen maldan belirli aralıklarla örnek alınarak kontrol edilir.

Tarım Bakanlığı öncelikle fındık kalite standartlarını çikolata sanayicileri ile görüşerek öğrenmeli daha sonra da üreticiye öğretmelidir.

Eski ve yeni pazarlarda fındık tanıtımı belli başlı çikolata üreticileri ile birlikte yapılabilir.

Bu tanıtım, yanında fiyat ve kalite istikrarını da getirir ve sanayiciler buna ikna olurlarsa talep ciddi şekilde artar."

Ahmet Özgüneş, TMO'daki görev ve sorumluluk döneminde mercimek konusundaki çalışmalardan söz ediyor. Benzer çalışmanın fındık konusunda örnek teşkil edebileceğini söylüyor

Ahmet Özgüneş diyor ki, "1987 yılında çeşitli sebeplerle yeşil mercimek üretimi çok oldu ve TMO 600 bin ton mercimek aldı.

Yeşil mercimekte iç pazar tüccar tarafından beslenir ve TMO iç pazara ürün satamaz. (O yıl yapılan televizyon programları topluma doğru beslenme bilgileri vermek ve daha ucuz protein alınabileceğini öğretmek içindi. Görevi kötüye kullanmaktan mahkemeye verilmemek için olaya mercimek tanıtımı süsü verdik.)

Yeşil mercimekte dünya pazarı 50 000 ton olduğuna ve bunun sadece bir kısmını biz satabildiğimize ve yeşil mercimek kısa zamanda kararıp ihraç edilemez hale geldiğine göre, 575 bin ton mercimek elimizde kalmıştı.

Bunu hayvan yemi olarak değerlendirmeyi denedik, o günki düşük fiyatlara göre bulduğumuz en iyi fiyat USD 70/tondu.

Bunun üzerine yılda 35 milyon ton bakliyat tüketen Hindistan'ı denemeye karar verdik. Hindistan'a giden arkadaşlarımız orada kabuklu bakliyat satmanın imkansiz olduğunu, ancak yeşil mercimeğe benzeyen sarı bir ürünün (TURDAL) çok tutulduğunu tespit ettiler. Biz de biraz uğraşarak yeşil mercimeğin kabuğunu soyup sarı mercimek haline getirecek teknolojiyi geliştirdik.

Hindistan'da gazetecilerle işbirliği halinde kampanya düzenledik, "TURKISH TURDAL" ismini duyurduk. 800 ton (1 milyon kişiye bir ton hesabı ile) yeşil mercimeği yarım kiloluk paketlerde dağıttık. Kısa zamanda talep gelmeye başladı. Tonu 275 dolardan başlayarak 550 dolarla bitirdik ve mercimeğin tamamını sattık. Pakistan ve Sri Lankadan da talep geldi. Bugün sarı mercimek bilinen bir ürün olmuştur. Bu ürünü icat eden TMO'dur."

Önümüzdeki günlerde fındık konusunu tartışacağız. Tartışmalara başlarken yurtdışından bir uzman görüşünü aktardım.