Fındık piyasasında kartlar yeniden karılıyor
Türkiye’den 100 bin tonun üzerinde iç fındık alıcısı olan İtalyan Ferrero firması, Türkiye ihracatının üçte birini gerçekleştiren 5 fındık kırma fabrikası, bir fındık entegre tesisi olan Oltan Gıda’yı satın alarak fındık piyasasında kartların yeniden karılıp dağıtılacağı yeni bir dönemi başlattı. Fındık piyasasında bu satın alma için Ferrero’nun 100 milyon euro ödeyeceği iddia ediliyor. Satın alma isteğinin Ferrero’dan gelmiş olması, Oltan’la ilgili asılsız dedikoduları da sonlandıracaktır.
Ferrero’nun satın aldığı Oltan 500 milyon dolarlık ihracatla sektörün ilk sırasında yer alıyordu. Onun yanı sıra sözleşmeli üretim yaptıran Pro Gıda’nın ihracatı 300 milyon dolar seviyesinde olduğu, diğer yabancı firmalarla, yabancıların ihracatının 1 milyar doları bulduğu sektörde belirtiliyor. Ferrero’nun Oltan’ı satın alması ile ihracatın bu 1 milyar dolarlık bölümü yabancı firmalara geçmiş olacak.
Piyasada bu alım sonrası yeni beklentilerin ne olabileceğini sorduğumuz fındıkçılar bekledikleri, gelişmeleri şöyle sıralıyorlar:
Üreticilere göre, bu alımdan sonra tekelleşme artabilir. Geçmiş yıllarda fındık piyasasında regülasyon sağlayan Fiskobirlik ve TMO devre dışı kaldığı için üreticiler artan tekelleşmeyle yabancılar tarafından sözleşmeli üretim modeline ağırlık verilebileceğini, bunun sonucunda fiyat dikte edeceklerini de iddia ediyorlar.
Akçakoca’da Sterezeri firmasının yaptırdığı sözleşmeli üretim modelinin Doğu Karadenizde de yaygınlaşabileceğini belirtiyorlar. Bu tekelleşmenin üretici aleyhine olacağını ileri sürüyorlar.
Bir başka gelişmenin Nestle, Max gibi diğer önemli yabancı firmaların da Türkiye’deki Gülsoy, Poyraz gibi ihracatçıları satın alma girişiminde bulunabilecekleri ve onların da aracısız doğrudan piyasa alıcısı olma girişimine geçmelerini bekleyen sektör temsilcileri de var.
Türkiye’deki çikolata üreticileri Ferrero’nun satın almasından sonra, firmanın avantajının uygun fiyat/uygun piyasa olduğunu düşünüyorlar. Rekolteyi gözlemleyeceklerini ancak, sözleşmeli üretime gideceklerini beklemediklerini belirtiyorlar. Kendilerinin doğrudan piyasada alım yaptıkları için bu gelişmenin yerli üreticilere önemli etkisinin olacağına inanmadıklarını söylüyorlar.
Yıllardır piyasada yer alan ihracatçı bir firma yöneticisi gelişmenin Türk fındık piyasasına olumlu katkı yapacağına inandığını söyledi. Dünya piyasasına hakim olan Ferrero’nun bu girişiminin “pazardaki gelişmeye imkan sağlayan üretimden” kaynaklandığını, bunun da fındık piyasamızı olumlu etkileyeceğini tekrarladı. Üreticiye de fayda sağlayacağını, kendileri gibi ihracatçılara faydalı olup olmayacağını ise zamanın göstereceğini söyledi.
Görüldüğü gibi bu önemli satın almanın dünyanın bir numaralı fındık üreticisi olan ülkemizde etkilerinin neler olabileceği konusunda üreticilerden sektör temsilcilerine farklı beklentiler söz konusu. O nedenle biz, fındık piyasasında kartlar yeniden karılıyor, diyoruz.
Burada cevap aranacak soru, üreticilerin “tekelleşmenin kendilerine zarar verebileceği korkusunu ortadan kaldıracak kamu girişimlerinin ne olacağı”dır.
Dünyanın fındık üretiminde ilk sırada yer alan üreticilerimizin bu korkularının giderilmesi gerekir.