Fındığın geleceği ne olacak?
Uluslararası Sert Kabuklu Meyveler Konseyi (INC) yarın Antalya'da toplanıyor. Sert kabuklu meyveler sektöründeki gelişmeler, geleceğe ilişkin öngörüler ve politikalar ele alınacak.
Toplantının Türkiye'de yapılıyor olması önemli. Daha da önemlisi çok zorlu geçen bir sezonda fındıktaki gelişmelerin,sorunların ve rekolteye ilişkin tahminlerin ele alınacak olmasıdır.
Fındıkta neler oluyor?
1- Geçen yıl yaşanan don felaketi fındık üretimini olumsuz etkiledi. Yapılan rekolte tahminlerini altüst etti. İhracatçılar sezon öncesi rekoltenin 648 bin ton olacağını, stoklarla birlikte 700 bin tonu bulabileceğini açıklamıştı. Daha sonra yaşana n don felaketi sonrasında bu rekolte 515 bin ton ve 65 bin ton devreden stok olmak üzere 580 bin ton olarak revize edildi. Fakat rekolte 500 bin tonun altında gerçekleşti.
2- Sezon başında kabuklu fındığın kilosu 9-10 lira seviyelerinde satılırken, üretimdeki düşüşe bağlı olarak fiyat yüzde 100'ün üzerinde arttı. Şu sıralar kabuklu fındığın kilosu 22 liradan satılıyor. Fakat piyasada fındık yok. İhracatçılar taahhütlerini yerine getirmekte zorlanıyor.
3- Üretim azalınca fiyat yükseldi. İhracat miktar olarak düştü, fakat gelir olarak tarihi rekora ulaştı. İhracat sezonunun başladığı İstanbul ve Karadeniz Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği verilerine göre, 1 Eylül 2014'ten 17 Mayıs 2015 tarihine kadar toplam 171 bin 476 ton iç fındık ihraç edildi. Elde edilen döviz miktarı 2 milyar 156 milyon dolar oldu. 2013-2014 sezonunda aynı dönemde 206 bin 946 ton iç fındık ihracatı karşılığında 1 milyar 490 milyon dolar döviz girdisi sağlanmıştı. Ondan önceki sezon 2012-2013'te 243 bin 972 ton iç fındık ihracatı yapıldı ve 1 milyar 396 milyon dolar döviz elde edildi. Bu sezon daha az fındıkla daha çok döviz sağlandı. Yıllardır "fındık fiyatı yüksek olursa, Türkiye fındığı satamaz, alıcılar başta badem olmak üzere diğer alternatif ürünlere yönelir" görüşünün ne kadar gerçekdışı olduğunu kanıtlayan bir sezon yaşandı.
4- İç piyasaya bakıldığında tüketim artıyor. Bu yıl fiyatın yüksek olması tüketimi bir miktar azalttı. Bir çok üründe olduğu gibi fındıkta da üretici fiyatı ile perakende fiyat arasında büyük fark var. Sezon başında kilosu 9-10 lira olan kabuklu fındık fiyatı sonraki aylarda 20 liraya ve son günlerde de 22 liraya çıktı. Ortalama fiyat 15 lira olduğu kabul edilirse perakende satış fiyatının bunun iki katı hatta üç katı olması normal karşılanabilir. Çünkü iki kilo kabuklu fındıktan 1 kilo iç fındık elde edilir. Fakat perakende satışlarda iç fındığın kilosu 70 liraya hatta 100 liraya satanlar var. Dolayısıyla yine aracılar kazanıyor.
5- Antalya'da yapılacak Uluslararası Sert Kabuklu Meyveler Konseyi (INC) toplantısı öncesinde Giresun'da İstanbul ve Karadeniz Fındık ve Mamulleri İhracatçılar Birliği ile Ulusal Fındık Konseyi'nin yönetim kurulları ortak toplantı yaptı. Bu toplantıda 2014-2015 sezonunun yanı sıra 2015-2016 sezonuna ilişkin üretim tahminleri ele alındı. Toplantıda geçen sezon yapılan üretim tahmininin tutmamasını eleştirenler oldu. Bu yıla ilişkin üretim tahmininde de görüş birliği sağlanamadı. Bazı ihracatçılar yapılan tahmine göre, 2015-2016 sezonunda 690 bin tonluk bir üretim olacağını ifade ederek, kamuoyunda tepki görmemesi için bunu 640 bin ton olarak açıklanmasını istedi. Ulusal Fındık Konseyi'nin tahminine göre ise rekoltenin 500 bin ton seviyesinde olması bekleniyor.
6- Geçen yıl olduğu gibi fındıkta bu sene de don zararı etkili oldu. Ancak, zarar geçen yılki kadar yüksek değil. Fındık hasadına daha iki ay var. Bu dönemde yaşanacak olumsuzluklar, aşırı sıcaklar rekolteyi olumsuz etkileyebilir. Dolayısıyla fındık rekoltesi 500 bin ton civarında olsa bile geçen sezondan stok devri olmaması nedeniyle yine sıkıntılı bir sezon yaşanacak. Fiyat yine yüksek seyredecek.
7- Sezon öncesi en çok merak edilen ise yeni ürün fındığın kaç liraya satılacağı. Fındık ihracatçıları rekolteyi yüksek göstererek sezon başında fiyatın yükselmesini önlemeye çalışıyor. Şu anda kilosu 22 liraya kadar çıkan fındık fiyatı yeni sezonda ne kadar olacak? Bugüne kadar önceki sezonun kapanış fiyatı yeni sezonun açılış fiyatı oluyordu. Fakat, 2014 olağanüstü bir yıldı. Bu yılda üretim geçen yıla göre çok yüksek değil. Bu nedenle fiyatın ne olacağı, üreticinin fındık satıp satmamasına bağlı olarak oluşacak.
8- Fiyatın yükselmesi, geçmiş yıllarda fındığa küsen üreticiyi tekrar fındıkla barıştırdı.Bu fırsatın değerlendirilerek fındık bahçelerinin yenilenerek verimliliğin artırılması gerekir.
Özetle, fındıkta yine zorlu bir sezon yaşanacak.Üretim tahminleri üzerinden spekülasyonlar yapılacak. Fiyatın düşük oluşması için çalışanlar olacak. Üretici fiyatı ile tüketici fiyatı arasında büyük fark olacak. Daha 4-5 yıl önce "fındıkta arz fazlası var" diye fındık alanlarını daraltmak isteyenlerin, fındığını sökecek üreticiye destek vermeyi politika olarak ilan edenlerin kulakları çınlasın.