Fındığa lobi
Eyyam-ı Bahur yüz yıllık yanlışlarımızı cehennem sıcağıyla yüzümüze vurdu, hala "ya şükür" diyoruz. Alanya Tropikal ürünlerin festivalini yapıyor, iklimden bihaber…
Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu, “İklim değişikliği ile ilgili kök sorunları bilmeyenler her şeyin suçunu iklime atıyor” diyerek başımıza taş düşse iklimden bileceğiz diyor. Avrupa’nın Afrikalı iklim göçerlerinden ödü kopuyor.
Rusya şimdi de Wagner askerlerini Afrika’ya sürdü. Rusya, dünya güç dengelerinde Afrika yoksunluğunu arkasına almaya, Avrupa’nın kaynaklarını kesmeye çalışıyor. Fındıkta mücadele rekolte açıklanma süreciyle başlıyor. İhracatçılar çok, üretici örgütleri az gösterip fiyatı manipüle etmeye çalışıyor. Fındığın bölgesel STK’ları etliye sütlüye karışmadan nabız yokluyor.
Ne rekolteye ne fiyata ne de fındık maliyetlerine karışıp piyasayı speküle etmek istemiyorlar. Kısmen etik. Dünya Kuru ve Sert Kabuklu Meyveler Konseyi Türkiye 2023 fındık rekoltesini 810 bin ton, Türkiye Ziraat Odaları Birliği 718 bin ton, TÜİK bir yıl önceye göre yüzde 4,6 azaltarak 730 bin ton olarak açıklamıştı. Dünya fındık pazarının yüzde 72’sini ihraç eden Türk fındığının kaderi lobicilerin elinde, kederli. Bizimse lobiden anladığımız fındıkkabuğunu doldurmayacak süslü püslü halkla ilişkiler çalışmaları. Bu yıl kural koyucular fevkalade temkinli. Yukarı tükürsen bıyık, aşağı tükürsen sakal.
Yanlış hesapla Bağdat’tan dönen buğday fiyatında olduğu gibi; “100 lira desen dünya piyasaları ile entegrasyon sağlanamıyor, 80 lira olsa çiftçi nezdinde gelecek yerel seçimlerde puan kaybettiriyor.” Orta yol bulunup 85 ile 90 lira arası bir fiyatla taraflarda nadide bir memnuniyet planlanıyor demişken fiyat geldi. 84 lira, 43 şehirde 400 bin üreticiye, Ayşe teyzeye, Ali amcaya hayırlı olsun.
2015 yılında 2.827 milyar dolar gelir getiren fındığın değeri giderek düşüyor. Gürcistan haziran ayında 5.45 dolardan fındık ihracatı yaptı. İtalya, Yunanistan 4,5 dolar fiyatla fındığın kazananı. 2022 yılı fındık ihracatı miktar bazında yüzde 9,24, değer bazında yüzde 22,62 azalarak 1,748 milyar dolar gelir elde etti. Tek kalemde çiftçi gelirlerinde 500 milyon dolarlık azalma, dile kolay.
“Kur sorunları, girdi maliyetleri, verimsizlik, fiyat lobisinde etkisizlik” hepsi; “kendim ettim kendim buldum” durumu. Herkes mazot örneği veriyor, biz ekmeğimizin peşindeyiz. Bir kg fındık 2015’te 16 ekmek alabilirken, 84 liraya 8 ekmek 8 zeytin. Üretimde lider, verimde hallice, kazançta dünya markası çıkaramadığı için kaybeden Türk fındığı. Dahası Avustralya, Şili; yükselen fındık pazarı için çoktan fındık dikimine başladı. 5 yıla kalmaz, dünya pazar liderliğimizi kaybedebiliriz. İhracatın yıldızı fındık için tek bir lisanlı depo var. TÜRİB’de fındık elüsleri yeteri kadar işlem görmüyor.
Levant Kalite Tombul ve Giresin Kalite Tombul olmak üzere iki tipte fındık elüsü işlem görüyor. TÜRİB Genel Müdür Ali Kırali’ye göre "borsada işlem hacminin artması için lisanslı depoların çoğalması onun için de bölgede fındık işleme tesislerinin artması gerekiyor.” Som altından taç olsa da “fındığı pakete koyup marka yapamayınca, değeri düşüyor. Ezcümle fındığın da fıstığın da lobiye ihtiyacı var. Zira; fındığa, fıstığa, tarıma, Türkiye’ye değer...