Finansal koşullar sıkışıyor

Yaz başında ABD’ye gittiğimde gördüğüm Amerikan rüyası gerçekten etkileyiciydi. Bırakın adam gibi restoranları, yemek katındaki fast foodlarda bile sıra vardı.

Kadın çantası satan markalar insanları gruplar halinde alıyorlardı. Bilenler bilir, Güney California’da AVM’lerin otoparkları devasa alanlara yayılmış olarak inşa edilir. Amerikalıların alışveriş çılgınlığı o denli artmıştı ki bu otoparklarda yer bulmak için birinin çıkmasını beklemek gerekiyordu.

Ancak son haftalarda ABD’de finansal koşulların sıkılaşmasıyla birlikte işler değişmeye başlamış olmalı. Bu konuyu şöyle açmak gerekli;

1-Bireylerin Covid döneminde yaptıkları tasarruflardan olan birikimleri neredeyse bitmek üzere. Hatta verilere göre dar gelirlilerin ellerindeki nakit miktarı Covid öncesinin altına inmiş durumda.

Yüksek gelirli hane halkında tasarruflar ise Covid öncesi durumun çok çok az üzerinde. Bu durumda ülke genelinde tüketicilerin birikimlerinden harcama kapasitelerinin tükenmiş olması gerekir, bu cepte.

2-Peki para bitti ve henüz farkında değilsiniz ama ülkede işler bozuluyor, siz ise hala harcamak istiyorsunuz. İlk başvuracağınız kaynak tabi ki kredi kartınız olacak.

Doğru kullanıldığında çok etkin bir bütçe yönetimi enstrümanıdır ama kontrolü kaybettiğiniz zaman işin rengi çok çabuk değişir. Görünüşe göre Amerikalı tüketiciler henüz değişen realitenin farkında değil ve karta yaslanıp harcamaya devam etmişler.

Ödeme zamanı geldiği zaman ise paralar çoktan harcanmış olduğu için borcun üzerine yatma eğilimi şimdilerde artmış durumda. Kredi borcu verilerine göre ödenmeyen kredi kartı borçları Covid öncesi seviyelerin üzerine çıkmış durumda. Geçmiş zamanlarla karşılaştırdığınızda henüz 2008 Mortgage krizi dönemine göre cüce boyutta sayılır. Ama artış hızına baktığınızda durum ürkütücü.

Hatta ek olarak taksitlerini ödemeyi kaçırılan tüketici ve araç kredilerindeki artış da büyük bir hızla yükseliyor. Yani yakın zamanda harcamanın hızlıca durması hiç de şaşırtıcı olmayacaktır.

3-Harcama ve borcun devamında ise bireylerin iş ve gelir durumu geliyor. Henüz işten ayrılmalar veya atılmalar tarafında önemli bir artış yok. İşsizlik ciddi oranda artmış değil ve çok kısa sürede bu durum değişecek gibi gözükmüyor.

Ama değişen önemli birkaç şey var. İlki geçici istihdamın hızlı bir şekilde düşmeye başlaması. Bu durum neredeyse her zaman tam zamanlı istihdamın da hızlıca düşmesi tarafından takip edilmiş Amerika’da. Ve sonuçta hep ABD’de resesyon olmuş, faizler düşmüş, borsalar düşmüş, altın ilk başta düşüp sonra yükselmiş, enerji emtiası düşmüş…

Bir başka şey ise geçen hafta açıklanan JOLTS verisinin gösterdiği üzere ABD’de açık iş pozisyonlarının son derece büyük bir hızla azalıyor olması. Bundan 1 sene önce işinden ayrılan/atılan bir Amerikalıyı neredeyse 2 farklı açık iş beklerken artık bu oran 1,5’a gerilemiş.

Demek ki artık işini kaybettiğinde adamın iş bulma ihtimali %25 azalmış. Kısaca, geçen ay kredi kartına yaslanan adam bu ay iş bulamadıysa kartını ödeyemeyecek ve yukarıda bahsi geçen harcama eğilimi daha da bozulacak.

4-Son günlerde ABD’deki kredi piyasası ile ilgili okuduğum bütün makalelerde ve raporlarda özellikle küçük bankaların kredi verme konusunda çok daha seçici davrandıklarını ve koşulları oldukça zorlaştırdıklarını okuyorum.

Bu da bir süredir sözünü ettiğim “ABD’de gidişat düşünüldüğü kadar iyi değil” temasının yerel bankalar tarafından da fark edildiğini gösteriyor (FED’in söylemlerinin aksine). İşte tam da finansal koşulların sıkıştığını gösteren bir durum bu.

5-Bankaların 2023’teki mini krizin ardından rasyolarını bozmamak için ana faaliyeti olan kredi plasmanından vazgeçmesi bilançolarda negatif etki edecektir.

Tabi, bunu sadece ben fark etmiyorum, bırakın portföy/fon yöneticilerini, biraz finansal okur yazarlığı olan herkes durumu görebiliyordur. Zaten söz konusu lokal bankaların hisselerinden oluşan KRE kısa isimli ETF’e baktığımızda sermayenin de yukarıda bahsettiğim olaylar bütünün farkında olduğunu ve geleni karşılamak amacıyla pozisyon aldığını görüyoruz. KRE’de açılan açığa satış pozisyonları dolaşımdaki hisselerin %37’sine yükselmiş durumda.

Fondan para çıkışı ise sadece geçen hafta $114,1 mio oldu. Burada önemli olan, piyasanın bankalar üzerinden, ekonomik bir yavaşlamaya yönelik pozisyon almaya başlaması.

Sonuçta şeytanın saklı olduğu yerlerdeki değişimler oldukça dikkat çekici ve yatırımcıların, patronların, tüketicilerin gözlerini açma vakti geldi çattı. Bundan sonrası daha zor olacak.