Finansal Fair Play amaçlarını ne kadar gerçekleştirebildi?
2000’li yılların başından itibaren endüstriyel futbolun finansal futbola evrilmesiyle, gelirleri ve servetleri artan büyük futbol kulüpleri, küçük kulüplere karşı bir rekabet üstünlüğüne ulaştılar. Bu rekabet zaman içinde küçük kulüplerin aleyhine haksız bir rekabete dönüştü.
Haksız rekabetten daha adil bir oyuna mı?
UEFA 2009 Eylül’ünde profesyonel futbol kulüpleri arasında rekabeti olumsuz etkiyen finansal koşulları düzenleyip bir standarda ulaştıracak bir yapı oluşturdu. Bu amaçla kurulan komiteye de “Financial Fair Play and Social Responsibility Committee” yani, “Finansal Adil Oyun ve Toplumsal Sorumluluk Komitesi’’ ismi verildi. Komitenin başına da sayın Şenes Erzik getirildi. Bu oluşum temel olarak, getireceği yeni düzenlemelerle profesyonel futbol kulüpleri arasında haksız rekabete neden olan olumsuz koşulları adil rekabete dönüştürecekti. Bu amaçla, ilk olarak futbol kulüplerinin gelirlerinden daha fazla harcama yapmalarının önüne geçip onların mali yapılarını uzun dönemde daha sağlıklı hale getirmek hedeflenmişti. Bu sayede, kulüplerin varlıklarını uzun dönemli sürdürmeleri mümkün olabilecekti.
Nitekim UEFA Başkanı Michel Platini, BBC’ye yaptığı bir açıklamada özetle; “Kulüplerin yüzde elliden fazlasının kazançlarından daha fazla harcama yaparak önemli paralar kaybettiklerini, bu trendin artarak devam ettiğini, bu durumun futbolun ölümü anlamına geldiğini, göz göre göre bu duruma izin vermeyeceklerini, onlara bu piyasada yardımcı olacaklarını, kendi organizasyonlarında oynayan kulüplerlere bu kuralların hayata geçirilmesi konusunda mutabık olduklarını’’ ifade etti.1
Bu kurallar bütününün 2011–12 futbol sezonundan itibaren uygulamaya alınması ve bu kurallara uymayan kulüplerin, UEFA organizasyonlarından diskalifiye edilmesi kararlaştırıldı.
Finansal Fair Play kurallarının temel amaçları
UEFA bu komiteyle birlikte futbol kulüplerinin finansal yapılarını disipline edecek yeni kurallar bütünü oluşturdu. Bu bağlamda UEFA Finansal Fair Play ile temel olarak, futbolun finansmanında kulüpleri daha rasyonel olmaya ve mali disiplini sağlamaya yöneltmek, artan ücret ve maaşlar ile transfer harcamalarının kulüp bütçeleri üzerindeki baskısını ve enflasyonist etkisini hafifletmek, Kulüpleri gelirleri ve bütçeleri oranında rekabet etmeye cesaretlendirmek, kulüpleri alt yapıya ve genç futbolcuların yetiştirilmesine yönelik uzun dönem yatırımlara özendirmek, Avrupalı futbol kulüplerinin uzun dönem varlıklarını devam ettirebilmelerini sağlayabilmek ve bu amaçla onları finansal olumsuzluklardan korumak, kulüplerin varlıklarını ve kaynaklarını, onların üçüncü kişi ya da kurumlara karşı olan yükümlülüklerini yerine getirebilmelerine olanak sağlayacak şekilde düzenlemeyi amaçladı.2
Kendilerine verilen geçiş döneminde gerekli iyileşmeleri sağlayamayan kulüplerden çoğu, kuralların uygulamaya alınmasıyla ceza almak durumunda kaldı.3 Bu durum karşısında Platini biraz daha kulüplere esneklik sağlanmasının daha uygun olduğunu düşündüklerini ifa etti ve UEFA kulüp başına zarar miktarı olmak üzere bazı kurallarda esneklikler sağlandı. 4
Sonuç
Finansal Fair Play kurallarının amaçlarını ne ölçüde gerçekleştirebildiğini yukarıda sizlerle birlikte analiz etmeye çalıştık. Bununla beraber, UEFA Finansal Fair Play kurallarını kullanarak, rekabeti daha adil hale getirmeyi önüne temel amaç olarak koymuştu. Bu konuda ne kadar yol alabildi? Bu konuyu da önümüzdeki hafta sizlerle paylaşacağım.
Finansal Fair Play temel amaçları ne kadar gerçekleşti?
Finansal Fair Play kulüpler arasında rekabeti yeniden düzenlerken, temel olarak:
1) Kulüp zararlarının kontrol altına alınmasını, kendisine en önemli amaç olarak belirleyen UEFA, bu konuda önemli yol kat etmesine karşın, Avrupa’da hala kulüplerin önemli bir kısmının büyük tutarlarda zarar yapmaya devam ettiklerini gözlemliyoruz. Nitekim, UEFA’nın son yayınladığı rapora göre5, 2009-2014 arası kulüplerin vergi sonrası zararları bir 1.163 milyon eurodan 486 milyon euroya kadar düştü. Bu iyileşmeye karşın hala Avrupa’nın önemli ligleri toplamda zarardan kurtulamadılar.
2) Futbol kulüplerinin borçlarının kontrol altına alınması ikinci önemli amaç iken, bu süreçte futbol kulüplerinin borçlanması 6.6 milyar euroya ulaştı. Bu borçlanmanın önemli bir kısmı, yani 3.5 milyar euroluk bölümü (%53) banka ve ticari borçlardan oluşurken, 2.7 milyar euroluk kısmı (%41) kulüp sahiplerine ve ilgili kişilere (yöneticilere) olan borçlardan oluşuyor. 400 milyon euroluk borç ise (%6) transfer harcamalarından geliyor. 6
3) Futbol dışı fonların futbola girmesinin önüne geçmeyi temel amaç edinmişti. Çünkü, özellikle küresel marka olmuş ve finansal futbolun nimetlerinden çok yararlanmış büyük kulüpler, bu özelliklerini kullanarak, kendilerine önemli bir rekabet üstünlüğü sağlamışlar ve bunun sonucunda önemli bir servet birikimine ulaşmışlardı. Bu kulüpler çok kolay bir şekilde uluslararası veya yurt içinden kendilerine finansör ya da sponsor bulabiliyorlar, hisselerini rahatlıkla önemli tutarlara satabiliyorlar, kendilerine fon sağlayabiliyorlardı. Bu nedenle UEFA, FFP aracılığıyla futbol dışı fonların futbola girmesini önlemeye yönelik kurallar koydu. Bu kurala göre, bir kulüp ortaklarından, yöneticilerinden ya da üçüncü kişilerden sağladığı fonları sahiplerine iade edeceklerdi. Ne var ki, bu kural çok çalışmadı ve bu süreçte başta Fransız Paris Saint Germain (PSG), İngiliz Manchester City, Chelsea, Arsenal, İtalyan Milan gibi kulüplere önemli tutarlarda körfez fonları girdi. Bu süreçte, Mansur El Şeyh’in Manchester City’e aktardığı tutar 1 milyar sterline yaklaşırken, Roman Abramovich Chelsea’ye 1 milyar sterlinin üzerinde, Katarlı Bein Sport grup ta Fransız PSG’ye 400 milyon eurodan daha fazla fon aktarımı gerçekleştirdi. 7
(1) BBC News Website 2 March 2010.
(2) ttp://www.uefa.com/MultimediaFiles/Download/EuroExperience/uefaorg/Publications/01/59/87/45/1598745_DOWNLOAD.pdf
(3) "Just how fair is Michel Platini's financial fair-play ruling?". The Guardian. 2011-05-25.
(4) In an interview with French radio station RTL: Michel Platini: Uefa to 'ease' financial fair play rules". BBC Sport. 18 May 2015. Retrieved 2015-06-07, "Uefa approves new spending plans". BBC. 5 March 2012.
(5) The European Club Footballing Landscape Financial Year 2014, http://www.uefa.org/MultimediaFiles/Download/Tech/uefaorg/General/02/29/65/84/2296584_DOWNLOAD.pdf
(6) The European Club Footballing Landscape Financial Year 2014, http://www.uefa.org/MultimediaFiles/Download/Tech/uefaorg/General/02/29/65/84/2296584_DOWNLOAD.pdf
(7) "Why on earth buy a football club?’’, Linda Yueh http://www.bbc.com/news/business-26365955
Kaynaklar:
BBC News Website 2 March 2010.
http://www.uefa.com/MultimediaFiles/Download/EuroExperience/uefaorg/Publications/01/59/87/45/1598745_DOWNLOAD.pdf
"Just how fair is Michel Platini's financial fair-play ruling?". The Guardian. 2011-05-25.
In an interview with French radio station RTL: Michel Platini: Uefa to 'ease' financial fair play rules". BBC Sport. 18 May 2015. Retrieved 2015-06-07, "Uefa approves new spending plans". BBC. 5 March 2012.
The European Club Footballing Landscape Financial Year 2014, http://www.uefa.org/MultimediaFiles/Download/Tech/uefaorg/General/02/29/65/84/2296584_DOWNLOAD.pdf
‘’Why on earth buy a football club?’’, Linda Yueh http://www.bbc.com/news/business-26365955
The European Club Footballing Landscape Financial Year 2014, http://www.uefa.org/MultimediaFiles/Download/Tech/uefaorg/General/02/29/65/84/2296584_DOWNLOAD.pdf
DATE:08-12-15