Finans dışı sektörlerde reel kredi daralması

Parasal sıkılaştırmanın etkisiyle yılın ilk yarısın­da cari büyümesi enflas­yonun altında kalan bankacılık sektörü toplam kredi hacmi, re­el olarak daraldı. Ekonominin üretim ayağını oluşturan ima­lat sanayii, madencilik, tarım ve inşaat, ticaret gibi sektörlerin finansmana erişiminin önemli oranda kısıldığı ilk yarıda, fak­toring, leasing, varlık yönetim, risk sermayesi şirketleri, men­kul kıymet yatırım ortaklıkları, gayrimenkul yatırım ortaklıkla­rı, sigorta şirketleri ve aracı ku­rumları kapsayan finans sektö­rüne açılan kredilerin hacmi ise reel olarak büyüdü. Üretici sek­törlerin yanı sıra tüketici kredi­lerinin de reel olarak daraldığı bu dönemde, kredi kartı borçla­rındaki büyüme de hız kesti.

Altı ayda yüzde 4,9 “reel” daralma

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, ocak-haziran döneminde bankacılık sek­törü toplam kredi hacmi ca­ri olarak yüzde 18,6 ile enflas­yonun altındaki bir artışla 13 trilyon 845,8 milyar liraya yük­seldi. Türkiye İstatistik Kuru­mu’nun (TÜİK) Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) bazında yüz­de 24,73 olarak gerçekleşen altı aylık enflasyondan arındırıldı­ğında, toplam kredi hacminin bu dönemde reel olarak yüzde 4,9 daraldığı belirlendi.

Çok sayıdaki alt sektörü, üre­tim hacmi, yatırım büyüklüğü, milli gelire katkısı ile en önem­li sektör sayılan ve toplam pas­tada en büyük paya sahip olan imalat sanayiinin kredi hac­mi anılan dönemde cari olarak yüzde 24’le enflasyonun altında bir genişleme kaydederek 3 tril­yon 198 milyar lira oldu. Enflas­yondan arındırıldığında, imalat sanayiinin kredi hacminde re­el bazda yüzde 0,5 oranında bir daralma olduğu görüldü.

Ticarette daralma büyük

Bankacılık sektörü toplam kredi hacimde imalattan sonra en büyük paya sahip sektör olan toptan ve perakende ticaretin kredi hacmi altı ayda yüzde 15,6 cari artışla 1 trilyon 643,5 mil­yar liraya çıkarken, reel bazda ise yüzde 7,4 daralmış oldu. Bu kapsamda haziran sonu itiba­rıyla toptan ticaret ve komis­yonculuk alt sektörlerinin kre­di hacmi 952,7 milyar, peraken­de ticaret ve komisyonculuk alt sektörünün 397,1 milyar ve mo­torlu araçlar ve yakıtlarının pe­rakende satışı alt sektörünün kredi bakiyesi de 293,7 milyar lira olarak gerçekleşti.

Ana sektörlerde durum

Haziran sonu itibarıyla inşaat sektörü 858,6 milyar, emlak ko­misyonculuğu, işletmecilik fa­aliyetleri sektörü 768,9 milyar, tarım 697,3 milyar, taşımacılık, depolama ve haberleşme 684,2 milyar, elektrik, gaz ve su sektö­rü 658 milyar, turizm 399,9 mil­yar, savunma 186,9 milyar, ma­dencilik ve taş ocakçılığı 154,4 milyar, sağlık sektörü 99,6 mil­yar, eğitim sektörü 26,8 milyar ve balıkçılık 17,6 milyar liralık kredi hacmine sahip.

Ocak-haziran döneminde reel olarak inşaat sektörünün kredi hacmi yüzde 10,1, emlak komisyonculuğu, işletmecilik faaliyetleri sektörünün yüzde 4, tarım, avcılık ve ormancılık sektörünün yüzde 5, taşımacı­lık, depolama ve haberleşme­nin yüzde 10,6, elektrik, gaz ve su sektörünün yüzde 13,8, tu­rizm sektörünün yüzde 7,4, sa­vunma sanayiinin yüzde 15,4, madenciliğin yüzde 5,4, sağlık sektörünün yüzde 4,6, eğitim sektörünün yüzde 18,1 ve ba­lıkçılık sektörünün kredi hac­mi de yüzde 7,4 daraldı.

Finansta reel genişleme

Finansal aracılık sektörüne açılan kredilerin hacmi ise ilk yarıda cari olarak yüzde 48,5’le enflasyonun oldukça üstünde bir artışla 410,9 milyar liraya ulaştı. Enflasyonla indirgen­diğinde ilk altı ayda sektörün kredi hacminde reel olarak yüzde 19 oranında bir geniş­leme olduğu belirlendi. Hazi­ran sonu itibarıyla bu hacmin 261 milyarını, yatırım ve kal­kınma bankaları, sigorta ku­rumları, yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları, faktoring, finansal kiralama, finansman, varlık yönetim ve risk serma­yesi şirketlerinden oluşan “pa­rasal kurumlar”a açılan kredi­ler oluşturuyor.

Aracı kurum­lar, menkul kıymet yatırım ortaklığı, gayrimenkul yatı­rım ortaklığı ve risk sermaye­si yatırım ortaklığı gibi diğer finansal aracıların kredi hac­mi 172,3 milyar, isteğe bağlı si­gorta ve emeklilik hizmetleri veren firmalara açılan krediler 9,2 milyar, diğer finansal aracı­lık kuruluşlarına açılan kredi­ler de 6,6 milyar lira.

Kart kullanımı hız kesti

Üretici sektörlerin kullandı­ğı kredilerin yanı sıra tüketici kredilerinin hacminde de re­el bazda daralma yaşanırken, kart borçlarındaki büyüme de hız kesti. Ocak-haziran döne­minde cari olarak ihtiyaç kre­dileri yüzde 21,4 artışla 1 tril­yon 199,3 milyar, konut kre­dileri de sadece yüzde 2’lik bir artışla 450,4 milyar lira olur­ken, taşıt kredileri yüzde 5,1 azalarak 92,1 milyar liraya geri­ledi.

Böylece tüketici kredileri­nin toplam hacmi yüzde 14,1’lik bir cari büyümeyle 1 trilyon 741,7 milyar oldu. Enflasyon­la indirgendiğinde ise altı ayda konut kredilerinde yüzde 18,2, taşıt kredilerinde yüzde 23,9, ihtiyaç kredilerinde yüzde 2,7, toplam tüketici kredisi hac­minde yüzde 8,5 oranında reel daralma olduğu görüldü.

Buna karşılık bireysel ve ku­rumsal kredi kartı kullanımı yoluyla oluşan borç bakiyesi bu dönemde yüzde 25,4’le enflas­yonun üzerinde artarak 2 tril­yon 14,7 milyar liraya ulaştı. Enflasyondan arındırıldığın­da kredi kartı borçlarındaki re­el büyüme yüzde 0,5 olarak bu­lundu. Ancak önceki dönemle­re göre kart borçlarındaki cari büyümenin belirgin biçimde hız kestiği, reel genişlemenin sıfıra yaklaştığı gözlendi.

İmalat alt sektörlerinde durum

İlk altı ayda imalat sanayii alt sektörlerinin çoğunun kredi hacimleri reel olarak daralırken, bazı alt sektörlerde ise reel genişleme yaşandı. Metal ana sanayi alt sektörünün, haziran sonu itibarıyla 568,3 milyar TL ile toplamda en büyük paya sahip kredi bakiyesi altı ayda reel olarak yüzde 1,4 büyüdü. Kredi hacmi büyüklüğünde ikinci sırada yer alan tekstil, haziran sonu itibarıyla 440,9 milyar liralık bir kredi hacmine sahip olurken, bu dönemde reel yüzde 3,7 daraldı.

Anılan dönemde, kredi hacmi reel bazda en fazla büyüyen alt sektör, yüzde 31,4’le, toplamda küçük paya sahip olan nükleer yakıt, petrol rafineri ve kok kömürü üretimi oldu. Bunu yüzde 7,1 reel büyüme ile motorlu araçlar, yüzde 5,7 ile makine ve teçhizat sanayii izledi. Reel bazda en fazla daralma ise yüzde 6,6 ile elektrikli ve optik aletler sanayii, yüzde 5,7 ile gıda, meşrubat ve tütün, yüzde 5,5’le kâğıt sektörlerinin kredi hacminde gerçekleşti.

 Son bir yılda %19,3 reel daralma

 Ekonomi yönetiminde bir yıl önce yaşanan görev değişiminin ardından enflasyonla mücadele hedefiyle başlatılan “sıkı para” politikası kapsamında iç talebi kontrol ve ekonomiyi soğutma amacıyla kredilere ilişkin kademeli olarak devreye alınan düzenlemeler etkili oldu. TÜFE bazında enflasyon haziran itibarıyla son bir yılda yüzde 71,6 olurken, aynı dönemde bankacılık sektörünün toplam kredi hacmi cari olarak sadece yüzde 38,4 büyüdü. Buna göre toplam kredi hacminde son bir yılda reel olarak yüzde 19,3 daralma yaşandı.

Son bir yılda kredi hacimleri reel olarak başlıca sektörlerden imalatta yüzde 15,9, ticarette yüzde 21,6, tarımda yüzde 11,9, inşaatta yüzde 28,6, turizmde yüzde 24,6, madencilikte yüzde 23,4, taşımacılık, depolama, haberleşmede yüzde 30,8, emlak komisyonculuğu, kiralama faaliyetlerinde yüzde 18,4, savunma sanayiinde yüzde 28,5, eğitimde yüzde 35,4, sağlıkta yüzde 18,4 daraldı. Bireysel kredi hacmi de yıllık bazda reel olarak yüzde 27,2 daralırken, kredi kartı borç bakiyesindeki reel büyümenin oranı da son bir yıl itibarıyla yüzde 3,1’e geriledi.