FIFA’da soygun ve yolsuzluk nasıl yapılıyor?

2015’in Haziran’ında Amerikan Federal Polisi’nin (FBI) başlattığı soruşturmayla, dünya ve Avrupa futbolunun bir avuç futbol baronu tarafından nasıl soyulduğunu hep birlikte öğrendik. 

Futbolu soyan ikiliye futboldan sekiz yıl men 

Yürütülen soruşturmalar sonucunda ortaya çıkan delil ve bulgular gösterdi ki, FIFA’daki yolsuzluk ve soygun gizlenemez bir düzeye ulaşmış durumda. Artık “mızrak çuvala sığmaz” olunca, FIFA Etik Kurulu da istemeye istemeye, yönetsel bir soruşturma açmak zorunda kaldı. Sonunda, Dünya Futbol Federasyonları Birliği (FIFA) Etik Kurulu, yolsuzluk ve rüşvet skandalı sonrası başkanlıktan istifasını açıklayan Sepp Blatter ile FIFA Başkan Yardımcısı Michel Platini'nin, kurumun etik kurallarını ihlal ettiğine hükmedip dünya ve Avrupa futboluna yön veren bu ikiliyi 8 yıl futboldan men etti. 

Aslında Etik Kurul “Malumu ilam edip” yönetsel yaptırımların yanı sıra, Blatter ve Platini’ye para cezaları da vermek zorunda kaldı. Kurulun kararına göre: Blatter 50 bin İsviçre Frangı (Yaklaşık 46 bin 300 euro), Platini de 80 bin İsviçre Frangı (Yaklaşık 74 bin euro) para cezası ödeyecekler. İsviçreli savcılar halen FIFA'nın 2018 ve 2022 Dünya Kupası organizasyonunu Rusya ve Katar'a verme kararlarını da soruşturuyor. Bununla birlikte, ABD'de devam eden soruşturmada da ABD yetkilileri 39 FIFA yetkilisi ya da spor yöneticisinin geçmişte Dünya Kupalarının televizyon ve pazarlama hakları karşılığında toplam 200 milyon dolar rüşvet aldıklarına yönelik iddiaları da soruşturuyor. 

FIFA’yı nasıl soyuyorlar? 

Yürütülen soruşturmalar ortaya koyuyor ki, FIFA’nın başındaki bir avuç aç gözlü yönetici yıllarca bir soygun ve yolsuzluk düzeni kurmuş ve bu çarkı senelerce döndürmüşler. On yıllarca bu güzel ve masum oyunu kendi kötü emellerini gerçekleştirme yönünde istismar etmişler. Futbol parasallaşıp ticarileştikçe, bu soygun ve yolsuzlukların da boyutları da büyümüş. Bu çürümüş ve kokuşmuşluk FIFA’nın tüm etkin yürütme ve karar organlarına metastaz yapmış. Burada da kalmamış UEFA’ya, Platini’ye kadar sıçramış. FIFA’da soygun ve yolsuzluklara neden olan genel yapıya bakıldığında aşağıdaki olumsuzluklarla karşılaşıyoruz. 

1. Şeffaflık yok 

Dünya ve Avrupa futbolunu yöneten FIFA ve UEFA’nın en korktukları şey şeffaflık…Şeffaflıktan ve dolayısıyla kurumsal yönetişimden uzak bir örgütlenme içinde her türlü para akışını canlarının istediği gibi yönlendiren, kimseye hesap vermeyen, denetim ve kontrolden uzak bir yapılanmadan başka bir şey beklemek, saf dillik olurdu zaten… FIFA’nın başta yöneticileri olmak üzere kritik görevlerde bulunan kişilerin maaşları ve yıllık ne kadar para kazandıkları açıklanmıyor. Bu kişilerin servet bildirimleri ve varlık gelişimleri kamuoyuyla bilgi olarak paylaşılmıyor. Bu kişilerin yıllık ne kadar prim aldıkları sır gibi saklanıyor. TV yayın hakları ihalesinden bilet satışına, ticari anlaşmalardan lisans haklarına varıncaya kadar tüm ticari ve ekonomik işlerde şeff afl ık bulunmuyor. Hangi FIFA yöneticisinin, hangi ticari kuruluşlarla ne tür ilişkiler içinde olduğunun hep üstü örtülüyor. 

2. Önemli oylamalar ve kararlar sadece İcra Kurulu tarafından alınıyor 

Dünya Kupalarının hangi ülkede oynanmasından tutun da, federasyonlara yapılacak futbol yardımlarının tutarına, televizyon yayın haklarının satışına kadar daha bir çok önemli parasal konularda karar sadece İcra Kurulu üyeleri ve Blatter tarafından veriliyor. Bu kararların gerekçeleri açıklanmadığı gibi, bu finansal kontratların nasıl ve ne şekilde, kimler tarafından yapıldığı kamuoyuyla paylaşılmıyor. 

3. Genel kurul, İcra Kurulu üyeleri seçim sistemi ile başkanlık süresinin sınırlı olmaması yolsuzluklara çanak tutuyor 

FIFA ve UEFA’nın en önemli karar ve yürütme organlarının oluşumu ve yönetimi ile başkanlık seçimine ilişkin herhangi bir kriterin bulunmaması ve bu konuda bir süre sınırının bulunmaması, yolsuzluk ve soyguna çanak tutuyor. Havalange’ın 17, Blatter’ın 20 yıl FIFA’nın başında görev yapması, çoğu yolsuzluk ve soyguna uygun bir ortamın oluşmasına olanak sağlıyor. 

4. Parasal işlerin başında şaibeli kişiler bulunuyor 

FIFA ve UEFA içinde her türlü para akışını yöneten, finansal kontratlar yapan birim Pazarlama ve Finans komiteleri. Bu komitelerde, özellikle FIFA’da kimler yer alıyor diye baktığımızda, tüm akçeli işlerin başında, futbolla çok da ilgisi olmayan şaibeli kişilerin yer aldığını görüyoruz ve bu kişilerin aynı zamanda iş yaşamlarında da kendi aralarında ticari ve ekonomik ilişkiler içinde bulundukları ABD’li savcı Garcia’nın yaptığı incelemelerde ortaya çıkıyor. 

FIFA’da işler komiteler aracılığıyla yürütülüyor. Bu komitelerde ve diğer kilit mevkilerde görev yapan kişilerin hemen hemen hepsi İcra Kurulu ve Finans Komitesi üyeliği görevinde bulunuyorlar. Yine, Finans Komitesi’ne baktığımızda, burada hakkında bir çok rüşvet ve yolsuzluk iddiası bulunan Kamerunlu Issa Hayatou’nun başkanlık yapmış olduğunu görüyoruz. 

Finansal Denetleme Komisyonu üyelerinden Canover Watson, polisin yaptığı soruşturma sonunda sahtekarlık, kara para aklama ve polise yanlış ifade verme fiillerinden tutuklandığını da belirtelim. Watson, FIFA 2011-14 arasında toplamda 5,7 milyar dolar gelir ve 5 milyar 380 milyon dolar gider yapan, 338 milyon dolar kâr yaratan dev bir organizasyonun Finans komitesinde yer alan aynı zamanda İcra Kurulu üyelerinden birisi ve en önemli üyesi… Gelirleri astronomik artan FIFA’nın bankalarda 1.08 milyar dolar nakit parası bulunuyor. 2014 gelirleri 2 milyar 96 milyon dolara ulaşan FİFA’nın, harcamaları 1 milyar 955 milyon dolar olarak gerçekleşti. FIFA’nın son dört yılda futbolun gelişimine harcadığı para ise 509 milyon dolar olarak gerçekleşti. 

5. FIFA’nın kendisini devletler ve yasalar üzeri gören ekümenik yapısı, denetimden kaçmasına olanak sağlıyor 

FIFA’nın kuruluş statüsünde uluslararası "kâr-amaçsız ve kamusal olmayan" bir organizasyon olduğu vurgulanıyor. Uluslararası statüsü onu, devlet ve siyasetin etkisi dışına taşıyor. Bu bağlamda FIFA kendisini, AB Spor Hukuk normları doğrultusunda devletler üstü görüyor. Örgütsel yapısını aynı zamanda yasalar üstünde sayan "ekümenik" bir iddiaya da sahip. FIFA’nın bu yapısı FIFA’nın denetim ve kontrolden kaçmasına da olanak ve ortam hazırlıyor. FIFA’nın İcra Komitesi ve Yönetsel birimlerinin bağımsız ve uluslararası bir denetim örgütü dışında, ayrıca merkezinin bulunduğu ülke resmi denetim kurumları tarafından denetlenmemesi, FIFA ve UEFA’nın soygun ve yolsuzluklara bulaşmasına imkan tanıyor. 

6. Futbolla ilgisi olmayan ülkelerin temsilcileri FIFA’da köşe başlarında 

FIFA’nın parasal konular ve diğer önemli yönetsel birimlerinin başlarında futbolla ilgisi olmayan küçük ülke temsilcilerinin bulunması, bu ülke temsilcilerinin kolayca rüşvetle satın alınabilmelerine ve yönlendirilebilmelerine olanak sağlıyor. FIFA’nın en önemli yönetme organı İcra Kurulu'ndan, Disiplin Komitesi’ne kadar önemli birimlerde, başta 65 bin nüfuslu Güney Pasifik Okyanusu’ndaki Amerikan Samoası’ndan, İngiltere’ye bağlı 100 bin nüfuslu Tonga Krallığı'na, Cayman Adaları'ndan Singapur’a, Pakistan’dan Tunus ve Katar’a kadar benzer ülkelerden futbolla ilgisi olmayan yöneticiler yer alıyor. 

Sonuç 

Yukarıda dile getirdiğimiz olumsuzlukları bünyesinde barındıran bu yapılanma sonuç olarak, FIFA’da soyguna ve yolsuzluklara önemli bir ortam hazırlıyor. FIFA ve UEFA’nın futboldaki soygun ve yolsuzluklarının önüne geçilebilmesi için bu örgütlenmelerin mevcut yapılarının tamamen değiştirilmesi; şeff afl ığa, denetime, hesap verebilirliğe, adil olmaya ve bu konularda paydaşlara sorumluluk duyacak bir yapıya acilen geçilmesi, kısacası kurumsal yönetişimin bu yapılarda egemen örgüt modeli haline getirilmesi gerekiyor