Fed’in kararı şaşırtmadı
Fed Açık Piyasa İşlemleri Komitesi’nin iki gün süren toplantısı sonunda mevcut para politikasına devam kararı alındı. Böyle bir karar zaten bekleniyordu. Zira ne fiyatlar ne de istihdam cephesinde para politikasında değişikliği gerektirecek bir gelişme yok. Fed’e göre ekonomideki iyileşme devam etmekle birlikte, bunun sürdürülebilirliği şüpheli. Fed sadece yüksek işsizliğin değil, uzunca bir süredir hedefin altında seyreden enflasyon oranının da ekonomi için risk oluşturduğu düşüncesinde. Bundan dolayıdır ki, 40 milyar dolarlık bölümü ipotek senetlerinden, 45 milyar dolarlık kısmı ise hazine bonolarından oluşan aylık 85 milyar dolar tutarındaki alımlara bir süre daha devam edilecek. Bu sürenin ne olduğu belli olmasa da, işsizlik oranının bu konuda belirleyici olacağı söylenebilir. İşsizlik oranı yüzde 6.5 seviyelerine gerilemedikçe programa devam edilecektir. Diğer merkez bankalarından farklı olarak Fed fiyat istikrarını koruma dışında yüksek istihdamı da hedefleyen politikalar geliştirmekten sorumlu. Fiyatlardaki artış belirlenen sınırlar içinde kalırken, işsizlik oranı yüksek seviyesini koruyor. Eylül ayında tüketici fiyatlarıyla enflasyondaki artış yüzde 0,2. Geçen yılın aynı döneminden bu yana, enflasyondaki artış ise yüzde 1.2. İşsizlik oranında da önemli bir değişme yok; Ağustosta yüzde 7.3 olarak gerçekleşen işsizlik oranı, Eylül’de yüzde 7.2’ye geriledi. Uzun süredir işsiz olanlarla, tam zamanlı iş bulamadıklarından dolayı yarı zamanlı işleri kabul etmek zorunda olanların sayısında da önemli bir değişme görülmüyor. Eylül ayında tarım dışı sektörlerdeki istihdam artışı 148 bin. Bu tempoyla, Amerika’nın istihdam açığını kapatması yıllar alabilir.
Enflasyonun yüzde 2 olarak belirlenen hedef oranın epeyi altında olması bir yana, artmaması bazılarını rahatsız ediyor. Büyümenin hızlanması ve işsizliğin azalması için enflasyonun artması gerektiğine inananların sayısında artış var. Harvard’lı ekonomist Kenneth Rogoff bu düşüncede olanlardan biri. Rogoff’a göre, enflasyon oranının birkaç yıllığına yüzde 6 civarında seyretmesi şart. Rogoff gibi bir rakam telaffuz etmese de, Bernanke de düşük oranlı bir enflasyonun deflasyon riskini arttırdığı; ekonomideki sorunları ağırlaştırdığı görüşünde. Peki, büyük bir olasılıkla Bernanke’nin yerine geçecek Başkan Yardımcısı Janet Yellen ne düşünüyor? Yellen’in görüşü de Rogoff ve Bernanke’nin görüşlerinden farklı değil. O da, fiyatlardaki ılımlı bir artışın kârları, istihdamı ve artan istihdama bağlı olarak ücretleri arttıracağını söylüyor.
Önümüzdeki günlerde Senato Bankacılık Komitesi’nin karşısına çıkacak olan Yellen’in atanmasını engelleyecek bir durumla karşılaşması olasılığı az. Çay Partisi’nin desteklediği politikacılardan Senatör Paul Rand, Yellen’in desteklenmesini, Fed’in para politikasının Kongre’nin denetimi altına girmesi koşuluna bağlamakla birlikte, bunun gerçekleşme olasılığı çok düşük. 2004-2010 yılları arasında San Francisco Merkez Bankası’nın Başkanlığını yapan Yellen, 2010’dan bu yana Fed Başkan Yardımcısı olarak görev yapıyor. Yellen, Keynesçi görüşleriyle bilinen, işsizliğin normal seviyeye gerilemesi için parasal araçların devreye sokulması görüşünde olan bir iktisatçı. Bu özelliği, Cumhuriyetçilerin tamamını olmasa bile, Çay Partisi’nin etkisi altına girmiş politikacıları rahatsız ediyor. 2008 resesyonunu önceden gören iktisatçılardan biri olarak tanınan Yellen, resesyon döneminde ve sonrasında istihdamın arttırılması için gevşek para politikasına devam edilmesi konusunda Açık Piyasa İşlemleri Komitesi’nde mücadele eden üyeler arasında sesi en çok duyulanlardan biri.
Amerikan siyaset ve iş çevrelerinde gündemdeki öncelikli konu ekonomi, büyüme hızının ne şekilde arttırılacağı konusundaki görüş ayrılıkları sürüyor. Yönetim kamu harcamalarını kısa vadede ekonomiyi canlandırmak için en etkili yol olarak görürken, çoğunluğunu Cumhuriyetçilerin oluşturduğu taraf harcamaların azaltılması ve devletin küçültülmesi konusunda ısrarlı. Obama’nın bundan önceki döneminde Beyaz Saray Ekonomik Danışma Konseyi’nin Başkanlığını yapan Larry Summers da bu görüşte. Fed’in politikasında öncelik fiyat istikrarına mı, yoksa istihdam artışına mı verilecek? Yellen’in adaylığı gevşek para politikasına devam edileceğinin bir işaretidir. Ancak, Bernanke’nin defalarca belirttiği gibi, ekonomik sorunların çözümü için Kongre’nin adım atması gerekiyor, artan kamu borcunun kontrol altına alınması, harcamaların azaltılması dışında kapsamlı bir vergi reformuna bağlı.