Fed değil, Obama riski
Larry Summers adaylıktan çekildi. Piyasalar ralliye başladı. Sanki geçtiğimiz haftalarda, ‘‘Summers başkan olursa ne yaparız’’ tartışması yapılıyordu. Suriye harekatının gerçekleşme olasılığının iyice azalması, Fed beklentilerinin fiyatlara girmesi ile bir iyimserlik zaten yaşanıyordu. Summers olayı da bahane oldu.
Summers önemli bir isimdir. Akıl hocası olan Hazine eski Bakanı Robert Rubin, onu Bakan Yardımcısı yaptı. Rubin ayrıldıktan sonra Summers Bakan oldu. Rubin için ‘‘her devrin adamı’’ ifadesi kullanılabilir. Ne kadar başarısız olurlarsa olsunlar yükselmeye devam eden insanlar vardır ya, işte Rubin buna güzel bir örnektir. Hazine Bakanlığı dönemindeki politikaların neticesinde, ABD’de kriz çıktı. Oradan ayrıldıktan sonra, Citi’de Yönetim Kurulu Üyeliği ve Yönetim Kurulu Başkanlığı yaptı. Bankayı iflas noktasına getiren politikaların sorumlularından birisidir. Bankacılık sektöründeki regülasyonun sıkı olmamasını, sektörün bol risk alarak para kazanmasını her daim savunmuştur. 2008 krizinde batan Citi’yi, Rubin’in çabaları ile ABD Hazinesi kurtarmıştır. Fed başkanlığı yarışında, Summers’ı destekleyen yine Bob Rubin’dir. Beyaz Saray üzerindeki etkisi yadsınamaz bir gerçektir. Yellen ismi telaffuz edilmeye başladığında, ‘‘Rubin kimi isterse o olur’’ diye düşünüyordum. Bu açıdan Summers’ın yarıştan çekilmesi sürpriz oldu.
Obama kendi partisi ile didişiyor. Ulusal Güvenlik Kurumu skandalı(NSA), Suriye harekatı, Fed Başkanlığı meselelerinden de bu açıkça görülüyor. İlk dört yıldaki Obama politikalarının çoğu yanılsamaydı. Milli güvenlik politikası, maliye ve para politikası, kişisel özgürlükler gibi konularda son aylardaki görüşlerine ve aksiyonlarına bakın. Bir dönem daha başkan olamayacağını bildiği için, artık ideolojik politikalar izliyor. Öte yandan, senatörler Kasım 2014’teki ara seçimi düşünmeye başladılar. Obama, Suriye harekatı ve Summers ismi için bastırırken, birçok parti üyesi karşı çıktı. Son dönemde Summers, gevşek para politikasını desteklemediğini söylüyordu. Maliye politikasını savunurken, yüksek bütçe açığının düşmesi gerektiğini de ekliyordu. Tam da Obama’nın fikirlerine uygun olarak. Obama, daha sıkı bir maliye ve para politikası için bastırabilir. Piyasalar açısından pek fiyatlanmayan bir risk de bu olabilir.
Bugünkü duruma bakarsak, Janet Yellen isminin tekrar öne çıktığı görülüyor. Fed tarihinde Başkan Yardımcılığı’ndan Başkanlığa geçen birisi yok. Bu yarışta Hazine eski Bakanı Geithner’ı da unutmamak gerekiyor. Önemli bir görevi almanın ilk yolu, isteksiz görünmektir. Geithner da bunu yapıyor. Piyasalar açısından Yellen daha iyi bir aday gibi gözükse de, bir yorumcu olarak Summers’ın olmasını isterdim. Çok ilginç bir dönem olurdu. Summers’ın üstün zekası (IQ seviyesi 170), zaman zaman realiteden kopmasına yol açıyor. Tepki çeken açıklamalar yapabiliyor. Harvard Üniversitesi tarihinin en genç profesörü unvanına sahip bir kişiden söz ediyoruz. Yorumlanacak, tartışılacak bolca konu olurdu. Yellen’ın olması, Bernanke politikalarının devam etmesidir. Yellen, tahvil alım programlarını destekliyor. Hisse senetleri ve emlak fiyatlarındaki yükselişlerin yarattığı varlık etkisini savunuyor. Ayrıca, istihdam sektöründe son dönemde görülen iyileşmenin yetersiz olduğunu düşünüyor.
Bugünkü Fed toplantısına ilişkin olarak; bir azaltım kararının çıkmayabileceğini, çıksa bile piyasa beklentisinin altında kalabileceğini düşünüyorum. Fed üyelerinin verdiği mesajlar, bir açıklama olasılığını artırıyor. Açıklama gelmezse, iletişim açısından Fed bir prestij kaybına uğrayabilir.