Fed bilançosu
Fed açık açık gelecekte bilanço küçültmeye başlayabileceğini açıkladı. Analitik Fed bilançosu aktif tarafında 5 ana kalemden oluşuyor: kısa vadeli krediler, acil krediler, diğer varlıklar (ki Fed'in sahip olduğu dolar hariç döviz rezervlerini ve gayrımenkulu da içeriyor), özel amaçlı krediler ve menkul kıymetler. Varlık tarafındaki gelişmeler açıkça kısa vadeli kredilerin sönmeye başladığını gösteriyor. 2008 sonunda USD 1.159 milyar olan (1.2 trilyon dolar) bu kalem Eylül 2009 finansallarında USD265 milyara düşmüş durumda. Alt kalemlerde swapların da söndüğünü ve uSD554 milyardan 9 ay içindeUSD57 milyara gerilediğini, TAF'ın artık sadece USD178 milyar kaldığını, PDCF ve para piyasasıyla ilgili imkanların sıfırlandğını görüyoruz.
İkinci ana kalem olan özel amaçlı kredilerde (targeted lending) CPFF ve meşhur TALF toplamının sadece USD84 milyarda seyrettiğini anlıyoruz. Maiden Lane serisinde vade geldikçe düşüşler oluyor. Fed bilançosu aktif tarafında hangi kalemden büyüyor? Büyüme menkul kıymet cüzdanında ve burada 2 alt kalem var: Hazine tahvilleri ve kamu destekli kurumların çıkardığı menkul kıymetler. Tüm Fannie Mae vb tahvilleri burada park ediyor. Bu kalem artıyor ve Eylül sonunda USD1.6 trilyon kadar.. Fed hem Hazine tahvili, hem de diğer tahvilleri almaya devam ederek uzun vadeli fonlamayı sürdürüyor. Burada soru açık: Fed neden Hazine tahvili alıyor? Yeni alımların nedeni Fed'in para politikasını sıkılaştırma adımlarında yatıyor. Bunlar: (1) Kısa vadeli kredileri sönmeye bırakmak -ki zaten gidişat bu yönde: vadeleri geliyor ve yenilenmiyorlar. Hatta TALF'a bile talep yok (2) Fed federal mevduat -yani bankaların Fed'de tuttukları mevduat- üzerinden bankalara faiz ödeyerek piyasalar açıldıkça Fed'de park etmekte olan bu paranın başka amaçlara yönelmesini sınırlamak isteyeceğini açıkladı. ECB bunu zaten yapıyor ve örneğin İsveç Merkez Bankası SVİK tam tersini yaparak bu mevduata negatif reel faiz ödüyor. Burada amaç bu fonların merkez bankasında atıl biçimde park etmesini önleyerek krediye dönüşmesini sağlamak veya para piyasalarını daha likit hale getirmek. Bu hamle aynı anda piyasada gecelik faize bir alt sınır koymak anlamına geliyor: Fed risksiz olarak bu (gecelik)mevduata yıllık yüzde 1.5 ödüyorsa, mesela, Fed gösterge gecelik faizi yüzde 0-0.25 aralığında bile kalsa, fiilen para piyasasında oluşacak faiz en az Fed federal mevduat faiz kadar olacaktır. Hiçbir banka Fed'den alacağı faizin altında diğer bankalara borç vermeyecektir. (3) Fed ters repo ile piyasadan likidite çekmeye başladığı zaman kullanmak üzere Hazine tahvillerini artırıyor çünkü bunları ters repo teminatı olarak kullanacak. (4) Federal mevduata vadeli tasarruf sertifikası vererek bu kaynağı uzun süreliğine bağlayabilecek ve (5) Elindeki uzun vadeli menkul kıymetleri piyasaya geri satmaya başlayacak. Bu son adım olacak çünkü buradaki problem en önemlisi.
Peki, Fed bilançosunun pasifinde ne var ve para politikası sıkılaştırılırken pasifte neler olmalı? Pasifte öncelikle Fed'in USD52 milyarlık sermayesi var. Gördüğümüz Fed'in yüzde 2 özkaynak çarpanıyla, yani 50 kere kaldıraç kullanarak çalışmakta olduğu. Ağustos 2008'de Fed'in özkaynak/aktif rasyosu yüzde 4.5 idi. Yani kriz boyunca Fed'in hem varlık kalitesi düştü, hem de leverage çok arttı. Doların değer kaybetmiş olmasına şaşırmamak gerekiyor. Bu eğilim tersine döndükçe, Fed faiz henüz artmasa dahi, dolar değer kazanacaktır. Pasifte rezerv notlar, yani dolaşımdaki para, var. Bu miktar Fed'in çok etkileyebildiği bir kalem olamaz çünkü dünyada dolaşan dolarların en az yarısı ABD dışında ve dolar talebi çok azalmadıkça Fed dolaşımdaki parayı çekemez. Fed'in "para bastığı" söylemi bu manada doğru değildir: Fed rezerv kredilerini genişleterek "para yaratır" ama doğrudan banknot basıp piyasaya vermez. Bu da bizi pasifteki ikinci ana kaleme götürüyor: rezerv balanslar. Yani mali kurumların Fed'deki mevduatları Burada USD848 milyar var. Bunun USD822 miyarı "aşırı rezervler", yani bankaların minimum zorunlu karşılıklarının üzerinde tuttukları miktar. Zorunlu karışılıklar sadece USD26 milyar ve önemsiz. Bu "aşırı rezerv"kalemi ABD'de para politikasının ne kadar gevşek olduğunu ve bankaları ne kadar likit hale getirmiş olduğunu gösteriyor. Olayın QE (quantitative easing) tarafı aslında sadece bu taraf çünkü QE faizler neredeyse sıfır seviyesinde tutulurken, eş zamanlı yapılan bilanço genişlemesi demek. O kadar likitler ki aşırı likidite Fed'de tutuluyor. Fed aktif tarafından bilançosunu küçültebilmek için pasif tarafından da küçültmek zorunda ve küçülteceği kalem tam da bu kalem olacak. Nasıl? Bankalara uzun dönemli menkul kıymetleri geri satarak bankaların Fed'de tuttukları "aşırı likiditeyi" söndürerek. Operasyonun en sorunlu tarafı tam da bu tarafı olacak.