Fed artırım hatasını yapacak mı?

Fed bu hafta büyük ihtimalle politika faizini artıracak ve hata yapmış olacak. Aynı hatayı, faizleri uzun süre düşük tuttuktan (ve 2007-2008 krizini hazırladıktan) sonra aceleyle 2006 yılında da yapmış ve 2007-2008 krizini tetiklemişti. 

Fed faizi neden artırmak istiyor? En önemli neden, önceki açıkmalarıyla kendini ‘bağlamış’ ve piyasada bu yönde güçlü bir beklenti oluşturmuş olması. Piyasada artırım isteyen taraflar da bu durumu öne çıkartarak Fed üzerinde önemli bir baskı kurdular. Fed, eğer bu hafta artırım yapmazsa güvenirliğinin kalmayacağını, etkisiz görüneceğini düşünüyor.

İşsizliğin etkisi

Söylem düzeyindeki bu baskı dışında, teknik alandaki önemli sebep işsizlik rakamlarının yüzde 5’e inmiş olması. Fed, faiz kararları konusunda kendisine ana gösterge olarak işsizliği seçmişti; oranın bu ‘NAIRU’ seviyelerinde kalıcı olacağı ‘inancı’ Fed’in ve artırımcı piyasa aktörlerinin artırım yönündeki en güçlü kozu.

Bir yanılsama...

Oysa burada büyük bir yanılsama var. 2007’ye kadar süren ‘cicim’ aylarındaki ‘istihdam üretmeyen büyüme’ (jobless growth) fenomeninin bir başka şekli var bugün Amerikan ekonomisinde; “enflasyon üretmeyen istihdam artışı.” Nisbeten güçlü giden büyüme rakamlarına rağment durum bu. Dahası, istihdam artışı da sanıldığı gibi güçlü değil. 

Amerikan ekonomisinin halihazırdaki işsizlik rakamlarındaki ‘yanılsamaya’ bakalım. Aşağıdaki tabloda rakamlar açıkça görünüyor.

2006 sonu ile 2015 Kasım ayları arasında ABD’nde aktif nüfus 22 milyon iş gücü ise sadece 5 milyon kişi arttı.

Aktif nüfus içinde olduğu halde iş aramadığı için iş gücü içinde yer almayanların sayısı ise 17 milyon kişi yükseldi. Yani, söz konusu dönemde, çalışabilecek 17 milyon kişi o veya bu sebeple çalışmadığı için işsizlik rakamları yüzde 5’e indi.

Oysa, aynı dönemde istihdam edilenlerin sayısındaki artış sadece 3 milyon oldu; hani şu her ay ABD’ndeki “tarım dışı alanlardaki istihdam artışı” diye takip ettiğimiz ve son aylarda  genelde iyi gelmeye devam eden rakamların (“non-farm employment”) toplamı. Bu arada, aynı dönemde ABD’nin dörtte biri nüfusa sahip Türk ekonomisi istihdamını 7 milyon kişiden fazla yakın artırdığını da ekleyelim. Yani kısacası, Amerikan ekonomisi, önceki yazılarımızda bahsettiğimiz gibi, göründüğü güçlü değil; ABD büyümesi hala kırılgan ve istihdam üretmiyor. 

'Likidide tuzağı'

Enflasyon durumu da ABD için olumlu değil; 2015 yılının başından beri inatla sıfır civarında seyreden enflasyon, yakın zamanda kımıldanmaya dahi başlayacak gibi görünmüyor.

Rekor seviyedeki Fed bilanço büyüklüğü, bankalardaki likidite  ve şirketlerin bilançolarındaki 3 trilyon dolarlık likiditeye ragmen durum bu. ABD klasik bir Keynezyen ‘likidite tuzağı’ ile karşı karşıya. Dolayısıyla, büyüme rakamlarına ragmen ABD’de kısa dönemde bir enflasyon riski yok. 

Diğer taraftan, Fed, haftaya faizi yükseltirse dolar endeksinin son 12 yılın zirvesinde olduğu bir zamanda yapacak. Bu da Amerikan büyümesini ithalat kanalı eliyle daha da kırılgan hale getirecek. Güçlü dolar ABD ekonomisini 2016 yılında daha da güçlü vuracak ve büyümeyi daha kırılgan hale getirecek.  

Böyle bir durumda, Fed haftaya, 2006 yılındaki hatasını tekrarlayacak mı? Başta da söylendiği gibi, muhtemelen evet. Ancak bundan sonra da ‘hatadan’ dönebilir; örneğin, bu ay faizi artırırken, ondan sonraki olası artırımlar için ‘göstergeleri daha yakından takip edeceği’ gibi muğlak ama artırım karşıtı görünüm oluşturacak ifadelerle, piyasayı 2016’da artırım gelse bile yavaş (örneğin yılın ikinci yarısı) ve ölçülü olacağı (örneğin 2016 içindeki artırımların, eğer yapılırlarsa, 50 baz puanı geçmeyeceği gibi) yönünde yönlendirmeyi başarırsa. 

Artırım beklentisi ve artırım dolar endeksini biraz daha yükseltecek. Ancak artırım beklentisi piyasalar tarafından belli bir ölçüde satın alındı ve alınmaya devam ediyor. Bu durumda bu hafta karar açıklanan kadar ve açıklandığında dolar endeksi sınırlı bir miktar daha yükselecek. TL’sı da aynı süreçte değer kaybedecek (muhtemelen yüzde 2 civarında sınırlı kalır). Ancak artırımdan sonra, Rusya konusu devam etse de, yeni jeopolitik riskler oluşmazsa, TL kaybettiği değerden daha fazlasını kazanabilir.

Artırımın diğer etkilerini konuşmak için ise bu hafta yerim kalmadı.