Fazla çalışma onayını unutmayın!

İş Kanunu’nun 41. maddesinde, iş sürelerinde yapılan değişiklikler esas alınarak fazla çalışma süresi ve fazla süreli çalışma belirlenmiş ve bunlara uygulanacak fazla çalışma ücreti ile fazla süreli çalışma ücretinin hesaplanması yöntemleri düzenlenmiştir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesinde düzenlenen fazla çalışmaya ilişkin hükümlere açıklık getirmek için 06.04.2004 tarihinde çıkarılan “İş Kanunu'na İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği"nde düzenlemeler bulunmaktadır.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 41 maddesi fazla çalışmayı “Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışma” şeklinde tanımlamıştır. 

İş Kanunu’nun 41. maddesinde fazla çalışmanın hangi şartlarda yapılabileceği hükme 

Fazla çalışmanın amacına uygun olarak sınırlı şekilde yapılması esastır. Nitekim Yasa fazla çalışma süresinin toplamının bir yılda 270 (ikiyüzyetmiş) saatten fazla olamayacağını hükme bağlamıştır. Söz konusu süre sınırı, işyerlerine veya yürütülen işlere değil, işçilerin şahıslarına ilişkindir. Yasal yıllık sınır olan 270 saatin hesaplanmasında, yarım saatten az olan süreler yarım saat, yarım saati aşan süreler ise bir saat sayılır.

İş Kanunu’nun 41. maddesine göre “her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.” 

İş Kanunu’na göre fazla çalışma hususundan yaptığı en önemli değişiklerinden biri de fazla çalışma yapan işçinin istemesi halinde, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, serbest zaman olarak kullanabilmesi mümkündür. İşçi hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında, çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanacaktır. 

Nitekim ilgili yönetmeliğin 6. maddesi, fazla çalışma yapan işçinin, istemesi halinde işverene yazılı olarak başvurmak koşuluyla, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı serbest zaman olarak kullanabileceğini, işçinin hak ettiği serbest zamanı, 6 ay zarfında işverene önceden yazılı olarak bildirmesi koşuluyla ve işverenin, işin veya işyerinin gereklerine uygun olarak belirlediği tarihten itibaren iş günleri içerisinde aralıksız ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanacağını hükme bağlamıştır. 

Ancak, serbest zaman kullanımına “6 aylık süre” dışında ayrı bir sınırlama daha getirilmiştir. İşçiye bu kanundan ve sözleşmelerden kaynaklanan tatil ve izin günlerinde serbest zaman kullandırılamaz. 

İş Kanunu’nun 41. maddesi “fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir.” demek suretiyle fazla çalışmanın işçinin onayına bağlı bulunduğunu net olarak ortaya koyarken, ilgili Yönetmelik, fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırmak için işçinin yazılı onayının alınması gerektiğini, zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durumlarda yapılan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma için bu onay aranmayacağını hükme bağlamıştır.

Yönetmelik ayrıca, fazla çalışma ihtiyacı olan işverence söz konusu onayın her yıl başında işçilerden yazılı olarak alınacağını ve işçi özlük dosyasında saklanacağını düzenlemiştir.

İş Kanunu’nun 102. maddesinin C fıkrasına göre, 41'inci maddesinde belirtilen fazla çalışmalara ilişkin ücreti ödemeyen, işçiye hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında kullandırmayan, fazla saatlerde yapılacak çalışmalar için işçinin onayını almayan işveren veya işveren vekiline, bu durumda olan her işçi için 2016 yılında 285 TL (ikiyüz yetmiş Türk Lirası) idari para cezası verilecektir.