Fatura istenilmesi ihtiyari mi, yoksa zorunlu olan bir belge midir?

Türk Ticaret Kanunu’nin  Fatura ve teyit mektubu başlıklı maddesinin 1. Fıkrasında Ticari işletmesi bağlamında bir mal satmış, üretmiş, bir iş görmüş veya bir menfaat sağlamış olan tacirden, diğer taraf, kendisine bir fatura verilmesini ve bedeli ödenmiş ise bunun da faturada gösterilmesini isteyebilir. İfadeleri bulunmaktadır.

Bu ifadelere göre bir mal satmış, üretmiş, bir iş görmüş veya bir menfaat sağlamış olan tacirden,yani satıcıdan, müşterisinin kendisine bir fatura verilmesini isteyebilir. Burada dikkat çeken kelime "isteyebilir" kelimesidir. Daha açık bir ifade ile müşterinin satıcıdan fatura istemesi hususu müşterinin tasarrufuna bırakılmış olmaktadır. Buna gore müşteri almış olduğu mal yada hizmet için ödemiş bulunduğu parayı gösterecek olan faturayı satıcıdan istemeyebilecektir. 

Türk Ticaret Kanunu’nun 21. Maddesi eski Türk Ticaret Kanunu’nun 23. Maddesine karşılık gelmektedir. Ve eski kanundaki madde aynen alınmıştır. 

Fatura, genel tanımıyla, müşteri ile satıcı arasında meydana gelen ticari ilişkiyi belgelendirmeye yarayan bir araçtır. 

Fatura, Türkiye şartlarında isteğe bağlı olarak düzenlenebilecek bir belge değildir. Her ne kadar bu konuda bir tartışma bulunmuyorsa da, Kanun maddesi olarak bu hususun kesin bir ifade ile belirtilmesi muhakkak ki olumlu olacaktı.

Fatura, sadece Türk Ticaret Kanunu ile değil Vergi Usul Kanunu ile de kaideleri belirtilen bir belge niteliğindedir. Bu nedenle de Ticaret Kanunu’ndaki fatura ile ilgili hükümlerin genel olarak ticari hayatımızda uygulanan bütün mevzuat ve teamüllere cevap verecek nitelikte olması gerekmektedir.
Vergi Usul Kanunu’nun "Fatura Kullanma Mecburiyeti" başlıklı 232. Maddesinde belirtilen hükümlere göre, 

"Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler: 

1. Birinci ve ikinci sınıf tüccarlara; 
2. Serbest meslek erbabına; 
3. Kazançları basit usulde tespit olunan tüccarlara;
4. Defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilere; 
5. Vergiden muaf esnafa. 

Sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek ve bunlar da fatura istemek ve almak mecburiyetindedirler."

Vergi Usul Kanunu’nun 232. Maddesinde hükümlerden anlaşılacağı üzere Satıcı farta vermek, müşteri ise fatura istemek ve almak zorundadır. 

Yani Fatura, istenilmesi ihtiyari olmayan, aksine istenilmesi ve karşı tarafında vermek zorunda olduğu bir ticari vesikadır. 

Faturanın satıcı tarafından verilmemesi ve buna bağlı olarak müşteri tarafından alınmaması en basit yaklaşımla kayıt dışı ekonominin varlığını göstermektedir. Müşteri tarafından ödenen para, satıcı tarafından belgelenmeyerek kayıt dışı tutulmuştur.