FATCA yolları taşlı

UMURCAN GAGO / PwC Vergi ve Hukuk Hizmetleri Finansal Sektörden sorumlu şirket ortağı

BARIŞ YALÇIN / PwC Vergi ve Hukuk Hizmetleri FATCA’dan sorumlu kıdemli müdür

Küresel krizden sonra, finansal hizmetler dünyası birçok düzenleme ile karşılaştı. Bu yeni düzenlemelerde başlıca şu ortak noktaları görüyoruz:

1. Artık düzenlemeler giderek daha fazla sınırlar ötesi etki gösteriyor;

2. Düzenleyici otoriteler küreselleşiyor, işbirliklerini artırıyorlar;

3. Düzenleyici otoriteler teknolojinin de yardımıyla birbirleriyle sürekli ve otomatik bilgi değişimine yöneliyor; ve

4. Düzenlemelere tam uyum ve şeffaflık kaçınılmaz hale gelmiş durumda.

Bu düzenlemelerden biri de ABD’nin çıkarttığı FATCA (Yabancı Hesaplar Vergi Mevzuatına Uyum Yasası). ABD’nin FATCA’yı çıkartma sebebi vergi kaçağını önlemek. Çünkü geçmişte birçok ABD vergi mükellefi kişi ve kurum, yapacakları yatırımlarda hem raporlama açısından doğan sorumluluktan hem de vergi ödemesinden kurtulmak amacıyla ABD menşeli finansal araçlara doğrudan yatırım yapmak yerine, bazı yurt dışı trust’lar (fonlar) ya da finans kuruluşları üzerinden (bankalar dahil) yatırım yapma yoluna gidiyordu.

FATCA özü itibariyle finansal kurumlara belirlenmiş standartlarda raporlama yükümlülükleri getiren bir sistem olarak tanımlanabilir. Söz konusu düzenleme ile Amerikan Gelir İdaresi'nin (IRS), ABD’de finansal araçlarda işlem yapan finansal kuruluşların bu işlemleri kendi hesaplarına mı yaptıkları yoksa bu işlemlerin aslen müşteri hesabına mı yapıldığının tespitini, bu işlemlerin ABD vergi mükellefi olan bir müşteri hesabına yapılması durumunda ise bunun kendilerine raporlanmasını, banka portföyünde yer alan ABD vatandaşı ya da mukimi yatırımcıların bankada bulunan yatırım ürünleri, bu ürünlerin bakiyeleri ve bu ürünlerden elde edilen gelirlerin raporlanmasını istiyor.

FATCA, küresel finans sistemini -adeta-IRS’in bekçiliğini yapar kılıyor. FATCA mevzuatı çerçevesinde FATCA uyumlu olmayan (katılımcı olmayan) finansal kuruluşlar ABD’de yaptıkları yatırımlardan yapacakları tahsilatlar üzerinden %30 vergi kesintisine maruz kalacaklar. 

Mevcut FATCA mevzuatı uyarınca hali hazırda muhabir bankalarla yapılan işlemlere ilişkin olarak FATCA kapsamında herhangi bir kısıtlama ya da stopaj kesintisi bulunmuyor. Ancak mevzuatta passthru ödemeler olarak nitelendirilen ödemeler üzerinden 2016 sonrasında katılımcı olmayan (yani FATCA uyumlu olmayan) finansal kurumlara yapılan ödemelerden stopaj kesilecek. Hali hazırdaki mevzuatta passthru ödemelerin ne olduğuna ilişkin bölüm henüz tanımlanmamış olmakla birlikte, ilgili kavramın ileride tanımlanacağına ilişkin şerh düşülmüş durumda. Dolayısıyla IRS’in henüz bu kavramı tanımlamayarak, bunu katılımcı finansal kurum olmaya yanaşmayan kurumlar için ileride bir nevi caydırıcı bir unsur olarak kullanma niyetinde olduğu söylenebilir. Nitekim, ilgili kavram “ABD'den yapılacak tüm diğer ödemeler” şeklinde tanımlanırsa, muhabir banka işlemleri de passthru ödemeler içine girecektir.

Ama daha da önemlisi uyumlu olmayan finansal kurumların küresel finans sisteminin ikinci sınıf oyuncuları haline gelmesi ve hatta dışına itilmesi riski. Şöyle ki, ABD'deki finansal kurumlar (muhabir bankalar da dahil olmak üzere), hali hazırda politika olarak FATCA uyumlu olmayan, diğer bir deyişle katılımcı olmayan kurumlar ile işlem yapmayı azaltmayı ya da kesmeyi planlamakta. Bu politikanın ana nedenleri, ABD tarafından çıkartılan bir mevzuatın tanınmaması veyahut bu mevzuata uyulmamasının kendileri nezdinde ilgili finansal kurumun güvenirliğini zedelemesi ve katılımcı olmayan finansal kurumların hem FATCA kapsamında yapılacak denetimler, hem raporlama hem de stopaj yükümlülükleri açısından fazladan yük getiriyor olmaları nedeniyle bu fazladan yüklere katlanmak istememeleri olarak sıralanabilir. 

Üstelik ABD’nin FATCA ile başını çektiği bu gelişmenin, çok yakın gelecekte diğer ülkelerce de ve özellikle AB tarafından da izlenmesi bekleniyor. Dolayısıyla, FATCA ve benzeri düzenlemelere uyum, küresel finansal sistemde bir oyuncu olarak kalmak isteyen tüm finansal kurumlar açısından, bir zorunluluk haline geliyor.

FATCA çerçevesinde raporlama, ya finansal kurumlar tarafından doğrudan IRS’e yapılıyor ya da her iki ülkenin aralarında yaptığı bir Devletler Arası Anlaşma (IGA-Inter Governmental Agreement) varsa IRS yerine ilgili ülkenin gelir idaresine de raporlama yapılabiliyor. IGA’nın olup olması FATCA yükümlülüğünü ortadan kaldırmadığı gibi, IGA’nın olması halinde bile raporlama yükümlülükleri, biraz hafiflemiş de olsa, devam ediyor. Dolayısıyla, IGA’nın olup olmaması adeta raporun kime gönderileceğini belirliyor. Türkiye halihazırda ABD ile bir IGA konusunda mutabık kalmak için müzakerelere başlamış durumda. Diğer pek çok ülkeye göre bu konuda biraz geç kalmış olduğumuzdan ve 1 Temmuz 2014’te FATCA yürürlüğe gireceğinden, Türk finansal kurumları şu an biraz kaygı içindeler. 

Ancak, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın son dönemde bu konuda oldukça yoğun bir çaba harcadığını memnuniyetle görüyoruz. Öyle umut ederiz ki çok kısa sürede, eğer bir IGA imzalanacaksa imzalanır. İmzalanmayacaksa da finansal kurumlarımız ona göre başlarının çaresine bakarlar. IGA’da iç onay prosedürleri tamamlanmamış olsa bile eğer prensipte anlaşılması durumunda IRS Türkiye’yi FATCA uyumlu sayabilecek. Bu FATCA’ya uyum konusunda çoğunluğu altyapı çalışmalarının oldukça başında olan Türk finansal kurumlarını önemli ölçüde rahatlatacaktır. Ama birçok ülkenin de IGA imzalayabilmek için sırada beklediği düşünüldüğünde zor bir süreç olacak gibi gözükmektedir. 
Ayrıca IGA olsun veya olmasın FATCA’ya uyum için finansal kurumlarımızın kat etmesi gereken çok yol var ve zaman hızla daralıyor. Finansal kurumlarımız hali hazırda hesabı bulunan müşterilerine bir inceleme yapıp, ABD vatandaşı müşterilerini tespit edebilmeli, bunun için bir sistem kurmalı ve bu sistem ile IRS’e raporlamayı IRS’in istediği formatta yapabiliyor olmak için hazırlıklarını tamamlamalılar. Ayrıca, yeni müşteri kabullerinde prosedürlerini de FATCA'ya uyumlu olacak şekilde yeniden dizayn etmeliler. FATCA’ya uyum konusunda altyapı çalışmalarına hala başlamamış olan finansal kurumlarımız varsa, panik yaşamadan, ama biraz daha hızlı bir şekilde düğmeye basmaları gerekiyor. Dolayısıyla, FATCA yolları biraz taşlı….