Falan filansyon

Enflasyon faize rağmen hala oralı değil. Geçmeyince dünya literatüründen hipe­renflasyon slumpflasyon, shrinkflasyon, gre­edflasyon, stagflasyon gündeme girdi. Bir ara­lar çok modaydı. Enflasyon çeşitleri espri ile karışık sosyal medyada türetiliyordu. Mar­ketflasyon, tatilflasyon, seyrekflasyon.

The Journal of Monetary Economics ma­kalelerinde Harvard Business School’dan Prof. Alberto Cavallo ve Bank of Canada araştırma ekibinden Oleksiy Kryvtsov “che­apflation” yani “ucuzflasyon” kavramını dünyaya hediye ettiler.

Kendisinin X postu ile Türkçesi şu demek: “Ucuz enflasyon, aynı kategorilerdeki pre­mium mallara kıyasla daha ucuz çeşitlerin fiyatlarındaki daha yüksek artıştır. Özellik­le enflasyon dalgası sırasında, insanlar har­camalarını daha ucuz markalara kaydırdık­larında gerçekleşir.”

Yumurtaflasyon

ABD TÜFE beklenenden yüksek geldi. Tek­rar yükselen yumurta fiyatları etkenlerden. Sa­int Louis Fed A derece ortalama yumurta fiyat grafiği Ocak 2023’te 4.8 dolarla zirvedeydi. Şu anda yılbaşına göre yüzde 46 artışla 3.8 dolar.

18 Ocak 2023 yazımda burada konuya tek dikkat çekendik. 23 Kasım 2023 yazımda üre­tici kartellerince manipüle edildiğinin mah­keme kararı ile somutlaştığını tek yazandık. O zaman buna bir isim vermek lazım: “Yumur­taflasyon”. Yumurtlayan enflasyon diye litera­türe ben katmış olayım.

Prof. Dr. İlker Parasız (1983) “Mal Piyasa­sının Tekelleşmesi ve Markaj Enflasyonu” makalesine atıf yaparak “şirket kâr güdüm­lü enflasyonu” 16 Temmuz 2024’te tekrar an­latmıştık. Bugünlerde tağşiş listesi nedeni ile gündem yoğun. Kart limitinden yeni kesinti de genelde vergi enflasyonu olarak görüldü.

Ödeme sistemlerinde kart haricinde işlem yapılan üye işyeri (point of sale) ve her iki ta­rafı buluşturan banka da vardır. Sadece kart sahibinden değil, üye işyeri olan şirketlerin her bir POS’undan ve altyapıyı kuran banka­lardan da kart ve POS başına kesinti yapılması vergide adaleti ve tabana yayılmayı sağlar.

Ben karşının sanayi devrimiyim

Biz bunları konuşurken Elon Musk “We, Robot” sunumunda Optimus, Robovan, Cy­bercab ürünlerini tanıttı. Cybercab gönlü­müzdeki taksi. Klima var, sürücü yok, siga­ra içilmiyor, yolcu seçilmiyor. Robovan da UKOME ücret tarifesine uygun fiyatla çalı­şıyorsa gönlümüzdeki okul servisi.

UKOME tarifesini uygulamayanlar var. “Çözüm Merkezine” yazınca “Tüketici Ha­kem Heyeti” adres gösteriliyor. Veliler tek tek hak arayacak yani. Benzer durum telefon faturaları için de geçerli. Serbest piyasada fiyat düzenleme yetkisi olmayabilir ama de­netleme yetkisi var.

Telefonda taahhüt bitince alt pakete geçi­şe izin yok. Birçok yerde hat çekim kalitesi düşükken, internet hızında dünya ortalama­larının altında. Fiyatı sabit tutmak için ev­deki internet hızınızı düşürmek zorunda ka­lırsanız oldu mu “paketflasyon”.

Fizikte, kimyada Nobel ödülleri yapay zekâ­ya gitti. MIT ekonomi Ivan Werning X postun­da bir sonraki Nobel direkt makinelere gide­cek yazmış. Kanaatimce Skynet Nobel almaz, verir. Tam o esnada bizde sanayi üretim en­deksi azalış gösterince sanayi devriminin bu yakaya gelmesi için biraz daha vakit var gibi.

Batı yakasının hikâyesi

Enflasyon faiz linki henüz kurulamadığı için iki yaka bir araya gelmiyor. Tüketim ay­nı hızla yoluna devam ederken sanayi üretimi düşüşte. Merkezi bütçede 9 aylık faiz gideri 2023 yılı 12 aylık KKM maliyetini geçti. Reel sektör istatistikleri geldi. Kambiyo kâr zara­rı yine kafa kafaya yakın. Finansman giderle­ri yüzde 69 ve satışların maliyeti yüzde 42 art­mış. Parlak bir geleceğe ilerleniyor mu kararı­nı biz okura bırakalım.

Enflasyon her yerde dert. ABD tahvil faiz­leri stagflasyon fiyatlamasına devam ediyor. Kredi kartı faizleri yüzde 25’e yaklaştı. Şirket batıkları son 14 yılın en yüksek 2. seviyesinde. Daniel Lacalle X’te paylaşmış, 2021 yılından bu yana fiyatlar kategori bazında en az yüzde 20 artarken saatlik ücret yüzde 2,63 azalmış.

Hollanda merkez bankası başkanına sor­mak lazım. Fed Volcker Adımı atsın mı yoksa seçim öncesinde pas mı geçsin, indirime de­vam etsin? Mises Institute Alex J. Pollock di­yor ki, Fed Kongreye karşı bağımlı olmalı. Ne­deni de 200 milyar dolar zararı karşısında he­sap verilebilirliği. KKM maliyetini öne sürüp bütçe faiz giderini es geçen ana akım merkez bankacılığında hep Fed’i örnek gösteriyor. Ol­du mu “Fedflasyon”.