Faiz el yakıyor, kredi artık aslanın ağzında

Gözler Merkez Bankası’nın bu hafta belirleyeceği yeni politika faizine çevrilirken, yeni yönetiminin devreye aldığı ‘sıkı para’ ve ‘seçici kredi sıkılaştırması’ politikaları ile uyumlu şekilde kredi kullandırımları kısılırken, üç aydır artış trendi izleyen kredi faizleri tarihi yüksek düzeylerine ulaştı.

Yeni Merkez Bankası yönetiminin görev süresinde, sonuncusu geçen ay olmak üzere gerçekleşen üç PPK toplantısında politika faizi yüzde 8,5’ten yüzde 25’e çıkarılarak toplamda 1650 baz puan artırılırken, bankaların seçimlerden bu yana yükselen kredi faizlerinde artışları son haftalarda ivme kazandı.

Merkez Bankası’nın 8 Eylül tarihli verileri, ağırlıklı yıllık ortalama faizlerin ihtiyaç kredisinde bu tarih itibarıyla yüzde 59,71’e, taşıt kredisinde yüzde 46,46’ya, konut kredisinde yüzde 38,85’e; sanayiciler başta üretici kesimlere açılan kredilerin ortalama faizinin de yüzde 40,87’ye ulaştığını gösteriyor.

Faizde yükseliş hızlandı

 Bankalar seçim öncesi kredi kullanımını zorlaştırarak kısmış, bu durum da piyasalarda ciddi bir nakit sıkışıklığına yol açmıştı. Seçimlerden sonra ise bu tutum görece gevşeyerek devam etmekle birlikte, faiz oranlarında yükseliş trendi başladı.

İhtiyaç kredilerinin seçimler öncesi yüzde 34,19 olan ortalama faizi seçimin hemen ardından 19 Mayıs’ta yüzde 39,28’e, taşıt kredisi faizi de yüzde 25,56’dan yüzde 31,45’e çıkarken, buna karşılık konut kredisi faizi yüzde 18,22’den yüzde 19,34’e, ticari kredi faizi de yüzde 15,87’den yüzde 14,50’ye gerilemişti.

Ancak özellikle yeni ekonomi yönetiminin göreve başladığı haziran başından bu yana ise açıklanan politika çerçevesi, getirilen ilave yükümlülükler ve bankacılık sektörü ile temas ve toplantılar sürecinde tüm faizlerde yukarı yönlü gidiş hızlandı ve haftalar itibarıyla güçlenerek devam etti.

En yaygın tüketici kredisi olan ihtiyaç kredisinin sektör ortalamasında yıllık ortalama faizi haziran sonunda yüzde 43,96’ya, temmuz sonunda yüzde 46,45’e yükseldi, 1 Eylül itibarıyla yüzde 50’yi aştı, 8 Eylül haftasında ise yüzde 60’a yaklaştı.

Taşıt kredilerinin ortalama faizi haziran sonunda yüzde 36’yı, temmuz sonunda yüzde 39’u aştı, son hafta itibarıyla yüzde 50’ye yaklaştı. Konut kredilerinin ortalama faizi de haziran sonunda yüzde 24,45’e, temmuz sonunda yüzde 33,99’a, ağustos sonunda yüzde 35,69’a ulaşırken, son hafta itibarıyla yüzde 40’a yaklaştı.

Bankaların toplam kredi hacminin en büyük bölümünü oluşturan reel sektöre yönelik ticari kredilere uygulanan yıllık ortalama faizlerin sektör ortalamasındaki düzeyi de haziran sonunda yüzde 17,64’e, temmuz sonunda yüzde 24,10’a, 25 Ağustos haftasında yüzde 32,32’ye, 1 Eylül itibarıyla yüzde 37,94’e ulaştı, izleyen hafta ise yüzde 40’ı da aştı.

Ticari kredi faizindeki rekor artış

 Buna göre 18 Mayıs’ta yapılan seçimlerden önceki düzeylerine göre 8 Eylül itibarıyla ihtiyaç kredisi faizleri 25,52, taşıt kredisi faizleri 20,90 puan, konut kredisi faizleri 20,63 puan, ticari kredi faizleri de 25 puan artmış oldu. Buna göre tüketici kredilerinin faizleri bu dönemde yaklaşık 2 katına, ticari kredi faizleri ise 2,5 katına çıktı.

Merkez Bankası’nın gösterge niteliğindeki politika faizinde ve seçici kredi sıkılaştırması yönünde getirilen yeni kural ve yükümlülüklerin de etkisiyle bankaların kredi faizlerinde artırımları sürerken, tüketici kredileri içinde önemli bir alacak/ borç bakiyesi oluşan kredi kartı işlemlerinde uygulanan faizler de yükseltildi. Özellikle nakit çekim işlemlerinde azami akdi faiz oranının yüzde 2,89’dan yüzde 3,57’ye çıkarıldı.

Bilanço riskleri arttı

Bu arada bankaların, son dönemde hem tüketici hem de ticari kredi kullandırmada frene daha sert bastığı, kredi kartından nakit çekim limitlerini de önemli ölçüde düşürdükleri gözleniyor. Bu tutumda, getirilen yeni uygulamaların bankaların maliyetlerini yükseltmesi ve bilanço risklerini azaltma çabalarının etkisi bulunuyor.

Son aylardaki kredi ve teminat düzenlemelerinin bankalara ilave yükümlülükler getirdiği, buna karşı bankaların kendi bilançosunu yönetebilmek için ihtiyatlı davrandığı belirtiliyor. Getirilen yeni kuralların, ucuz kredilerin ekonomi yönetiminin tercih ettiği daha riskli küçük alıcılara yönlendirildiği, genel olarak borçlanmanın azalmaya başladığı kaydediliyor.

Politika faizine yeni ayar

Para Politikası Kurulu (PPK) eylül ayı politika faizini belirlemek üzere 21 Eylül Perşembe günü toplanacak. Merkez Bankası eylül ayı faiz kararı saat 14.00’te açıklanacak. Merkez Bankası’nın eylül ayına ilişkin Piyasa Katılımcıları Anketi’nde, Para Politikası Kurulu’nun (PPK) ağustos ayında piyasa beklentilerini aşan 750 baz puanlık artırımla yüzde 25’e yükselttiği politika faizinde katılımcıların eylül ayı tahmini, 500 puanlık yeni artırımla yüzde 30 olarak belirlendi.

Öte yandan Reuters anketine katılan 16 ekonomistin tamamı, yüzde 25 seviyesindeki politika faizinde artış beklerken, tahminler yüzde 27,5 ile yüzde 31 bandında yer alıyor. AA Finans’ın yaptığı ankette de beklentilerin medyanı 500 baz puan artırım yönünde. Ekonomistler, kademeleri faiz artırımlarının izleyen dönemde de devam etmesini bekliyor. Yıl sonu politika faizi beklentileri ise yüzde 35-45 arasında değişiyor.