Faiz, bankalar inat ettiği için mi düşmüyor?
Önce Merkez Bankası tarafından haftalık olarak derlenen ve yine Merkez Bankası tarafından ay ortalaması bazına getirilerek de açıklanan oranları aktaralım. Son söyleneceği de en başta söyleyelim: Faiz oranlarında tüm telkinlere rağmen bir gerileme olmadığı gibi artış yaşanıyor.
Geçen yılın aralık ayı ortalamasından bu yılın 4 Ağustos gününe kadar olan yedi ayı aşkın zaman diliminde oluşan oranlar gösteriyor ki hem mevduat faizinde artış var, hem kredi faizinde.
TL cinsi mevduatın geçen yılın sonunda yüzde 9.6 olan faizi 4 Ağustos itibariyle yüzde 11.9'a çıktı. Bu sürede 2.3 puanlık bir artış oldu. Hemen belirtelim, söz konusu oranlar tüm vadelerin ortalamasını gösteriyor.
Mevduattaki bu oranlar, tüm bankaların ortalamasına işaret ediyor. Kimi bankaların bu ortalamanın çok üstünde faiz uyguladıkları da sır değil.
Dövize yüzde 10, TL'ye yüzde 20
Bankalar mevduata uygulayacakları faiz oranını istedikleri gibi belirlemekte serbestler. Ama tavan oran da Merkez Bankası'na bildiriliyor. Bu tavan oran, bankalara anlık hareket serbestisi sağlıyor. Hem zaten anlık para ihtiyacı dikkate alındığında Merkez Bankası'ndan borçlanmak çok daha ucuz. Çünkü mevduatta tavan faiz oranları uzun süre uygulanabilir olmaktan çok uzak.
Bir bankanın ya da birkaç bankanın 2 Ağustos itibariyle Merkez Bankası'na bildirmiş oldukları "azami faiz oranı" TL mevduat için yüzde 20, dolar ve euro cinsi mevduat için yüzde 10 düzeyinde.
Kredi faizleri de artıyor
Aralıktan 4 Ağustos'a kadar olan dönemde TL cinsi ticari kredi faizlerinde 2.8 puan, taşıt kredisi faizlerinde 2.1 puan, konut kredisi faizlerinde ise 0.7 puan artış oldu.
Kuşkusuz artış kadar gelinen düzey de önemli. Faiz, ticari kredilerde yüzde 17'yi, taşıt kredisinde yüzde 16'yı buldu. Konut kredisi faizi de yüzde 12'yi aştı.
Faiz bankalar yüzünden mi yüksek?
Birkaç yıl önce, enflasyonla mücadele etmek adına kredi artış hızı sınırlandırılmaya çalışılıyordu. Ama bakıldı olmuyor; piyasa çok daraldı ve işler kötü gidiyor, bu kez piyasayı canlandırmak için düğmeye basıldı. Bankalara da bir görev düşüyordu; çok kredi vermek. Banka kredi verirken kılı kırk yarmak durumundaydı, bu yüzden Kredi Garanti Fonu devreye sokuldu, bankalar da korkmadan kredi vermeye başladı.
Riski neredeyse sıfırlanmış bir şekilde kredi verebilme olanağı elde eden bankalar bu kredi için para, yani mevduat bulmak durumundaydılar ve bunun için de mevduat faizini artırmak gerekiyordu.
Olan bitenin özeti budur. Şimdi, faizlerin artıyor olmasının ya da aşağı inmemesinin sorumlusu bankalar mıdır?
