Facebook’un sanat sansürü

Müşterisinin kişisel verilerini leblebi çekirdek gibi dağıttığı yetmiyor. Amerikan ve İngiliz seçmeninin (tabii ki eğitimi az, algısı dar olanların) zihnini yalan haber, sahte reklamla bulandıranlara göz yumduğu yetmiyor. Facebook’un kronik bir marifeti ise, hem çalışanları eliyle, hem yapay zekâsıyla sanat eserlerini “açık saçık” (müstehcen) diye sansür etmesi. Bu, yeni bir şey değil. Örnekleri epeydir çoğalıyor. Ama en sonuncusu tam “evlere şenlik”: Picasso’nun bir eserini de sansürledi. Sonradan, “Pardon” deyip geri adım attı. Tıpkı, diğerlerinde olduğu gibi. Sanatın ahlâk bekçisi mi? Fransa’nın ilk fotoğraçılarından Laure Albin Guillot’nun 1940’ta çektiği sanat fotoğrafını da “müstehcen” bulmuştu. Sansürledi. Sayfayı kapattı. Paris’in en prestijli galerilerinden Jeu de Paume’un Facebook sayfası, bu fotoğraf yüzünden 24 saat kapalı kaldı. Protestolar üzerine Facebook, sayfayı yeniden açtı. Ama “o” fotoğraf olmadan!

Bu olay, Galeri’nin Facebook’la ilk takışması değildi. Facebook, daha önce de, Fransız Willy Ronis ve Meksikalı Manuel Alvarez Bravo’nun bazı fotoğrafl arını müstehcen bulmuştu. Son olaydan sonra Galeri, yayınladığı açıklamada şöyle dedi: “Gelecekte, ne kadar sanatsal değeri yüksek olursa olsun, her hangi bir çıplak kadın fotoğrafını Facebook sayfamızda göstermeyeceğiz. Ama şunu söylememiz gerekir ki bu fotoğrafl ar, porno değil.” Galeri, Facebook’la daha fazla dalaşmamak için oto-sansür uygulamak zorunda kaldığını açıkladı böylece.

Yapay zekânın zekâsızlığı

Facebook 2012’de de Paris’in simge kültür-sanat merkezi Pompidou’nun sayfasından Alman sanatçı Gerhard Richter’in Ema adlı yağlıboya tablosunu kaldırmıştı. Tabloyu Facebook’un bu işlere karar veren yapay zekâsı “fotoğraf zannettiği için” (?!) otomatik sansürlemiş. Facebook’un özürü, kabahatinden büyük. Pompidou Merkezi, olayı Twitter’dan dünyaya anlatınca Facebook’tan özür geldi. Tablo, sayfaya yeniden yerleşti.

New York Sanat Akademisi (NYAA) sayfalarındaki bazı görselleri de Facebook kaldırdı. NYAA’nın itirazları üzerine geri koydu. Facebook’un bu müstehcenlik takıntısı, çeşitli davalara da konu oldu, oluyor. Örneğin: Fransız ressam Gustave Courbet’nin 1866’da yaptığı “Dünyanın Kaynağı” (L’Origine du Monde) tablosu Paris’in uluslararası sanat müzesi d’Orsay’de herkesin görüşüne açık: Sanatta, Taş Devri’nden bu yana çıplaklık var ve olmaya devam edecek.

Facebook’a 25 bin dolar ceza

Dava konusu: Bir Facebook abonesi, Courbet’nin bu tablosunu, kendi sayfasına koydu. Tak diye sansür geldi. Facebook, abonenin bütün hesabını kapattı. Abone, Facebook aleyhine Paris’te dava açtı: İfade özgürlüğünü kısıtladığı gerekçesiyle. Çünkü efendim, davacının 800 takipçisi varmış ve sansür, tam da davacının doğum gününden bir gün önce uygulanmış. Davacı, “kendisini sanki yasadışı bir iş yapmış veya yasadışı bir yaşam tarzı varmış gibi yansıttığı gerekçesiyle aşağılanmış” hissetmiş. Oysa kendisi “ciddi ve saygın bir öğretmen, ve üç çocuk babası” imiş. Yaptığı da sadece “sanat heyecanını paylaşmaktan” ibaretmiş. Dava tam 7 yıl sürdü. Mart 2018’de mahkeme hükmünü verdi: Facebook, 25 bin dolara mahkum oldu. Hemen, tabii, temyize gitti. Temyizden nasıl bir sonuç çıkacağı önemli olacak.

Picasso’ya da sansür

Dünya sanat tarihinin en verimli, en çalışkan, en üretken sanatçısı da Facebook’un sansürüne kurban gitti. Bir kaç hafta önce Montreal/Kanada Güzel Sanatlar Müzesi’nin, açacağı Picasso Sergisi için Facebook sayfasına koyduğu reklamda görülen bir tablosunu Facebook sansürledi.
Picasso bu eserini kendine özgü erotik temayla işlemiş (Femmes a la toilette), her zamanki gibi soyut ve kübik tarzda 1956’da yapmıştı. Eser, sanatçının 1973’te ölümünden sonra Paris’te Picasso Müzesi’nde sürekli sergileniyordu. Montreal’e yeni sergi vesilesiyle gönderilmişti. Facebook, sansür haberi Batılı medyada patlayınca çabucak bir açıklama yapıp “yine” özür diledi. Washington Post’a görüş bildiren sosyolog Zeynep Tüfekçi diyor ki: “14 yıldır süren özürler, yanlışı düzeltme vaadi değil, sorumlulukla ilgili derin bir krizin göstergesi.”