Evet; 'Bit Pazarı'na nur yağıyor

Bitcoin fiyatlarının 2 bin 800 dolara kadar yükselmesi ve diğer dijital para birimlerinin de popülaritesinin artması nedeni ile konuya basit bir şekilde değinmekte fayda olabilir. Örnek birkaç yıl önce Nick Custodio tarafından yazılmıştı ve Bitcoin kalıcı olmasa bile fikrin veya çalışma sisteminin neden kalıcı olduğunu net bir şekilde ortaya koyuyor.

Bir elma sahibi olduğumu düşünelim. Bu elmayı da size 5 TL karşılığında satmış olayım. Siz fiziki olarak elmayı, ben de parayı aldım. Artık sizin olan elmayı tekrar satmak gibi bir imkanım olmadığı gibi bu ticarette kaydı tutması gereken bir 3. kişi de gerektirmiyor.

Şimdi işin dijital versiyonuna bakalım. Dijital ortamda yani laptopumda bulunan elmam çok güzel. Elmamı, Facebook'ta ve/veya Instagram'da paylaşacağım. İnsanlar aslında hiç önemsememesine rağmen 'like'layacak. Bu arada dijital ortamda bulunan elmamı, 5 TL karşılığında size sattım. Ancak aynı anda veya yarın yine bir tuşa basarak aynı elmayı Ayşe'ye Mehmet'e de satabilirim.

Bunun önüne nasıl geçebiliriz? Aslında borsalar buna güzel bir örnek. Menkul kıymet benim bilgisayarımda değil. Bir merkezi Takasbank'ta. Benim hesabımda duruyor. Dolayısı ile satış talimatı verdiğimde Takasbank malı benden çıkartıp sizin hesabınıza aktarıyor. Böylece ikinci bir kez satma ihtimalim de ortadan kalkmış oluyor. Tüm işlemler elektronik. "Merkezi" dediğimizde anlaşılan bu. Bu fonksiyonu güvendiğimiz bir devlet kurumu veya özel sektör şirketi de yerine getirebilir.

Ancak araya 3. bir kurumu sokmanız maliyet demek. (Dahası devlet kurumu değil de özel sektörse halen sahtekârlığa açık demektir, isterse elma ekleyebilir.)

Bir diğer alternatif ise 'herkesin' kayıt tutması. Herkese açık, herkesin aynı anda güncellediği bir excel dosyası düşünün. Ben elmayı size sattığım anda herkesin kayıtları güncellenecek. Bu nedenle dijital elmamı tekrar satmaya çalıştığımda sistem elma sahibi olmadığımı hemen görebilecek.

İşte şimdi elma dijital ortamda olsa bile fiziki elma özelliklerini göstermeye başladı. Üstelik ticareti yine aracısız. Bitcoin (diğer özelliklerine ek olarak) işte bu elma. Bu elma bir anda çok popüler oldu zira gümrüklerde belli bir miktarın üzerinde değerli metal veya paranın deklare edilme zorunluluğu varken Bitcoin'i çok rahat bir şekilde tüm dünyada dolaştırabiliyorsunuz. Üstelik anonim olduğundan kimin ne kadar Bitcoin sahibi olduğu veya hangi işlemleri yaptığı da takip edilmesi zor unsurlar.

Peki bu elmayı nasıl fiyatlarsınız? Temelde paranın özellikleri belli. Değişim aracı, değer ölçüsü, yatırım/tasarruf aracı. Resmi paraya bir de vergilerin ödenebilme unsuru özelliğini ekleyebiliriz. O halde 'elma' bu unsurların ne kadarını yerine getirebildiğine bağlı olarak değer sahibi olacaktır. Bitcoin'in sınırlı arzı olduğunu biliyoruz… 21 milyon adet. Şu anda “üretilmiş” toplam 16.353 milyon adet Bitcoin var. Dolayısı ile gerçekten çalışan bir varlıksa sınırlı arzı nedeni ile yüksek talep, yüksek fiyat demektir. Ama hemen eklemeliyim ki Visa saniyede 2 bin işlemi gerçekleştirirken, Bitcoin günde 320 bin işlem yapabiliyor. Yani sistemde baş köşeye oturmasına henüz vakit var.

Bazı çalışmalar Bitcoin'i yukarıda saydığım nedenlerden dolayı yer altı ekonomisinde tuttuğu yer, üzerinden fiyatlamaya çalışıyor. Kara para bazlı baktığınızda sınırlı olan kullanımı günümüzde şirketlerin, bankaların, devletlerin bir ödeme aracı olarak kullanılmasını kabul ettikçe geri plana düşecek ve değeri çok daha artması gerekecek.

Yatırım/tasarruf unsuru olarak çoktan yer edinmiş görünüyor bile. Kısa vadede spekülatif bir yükseliş yaşadığımızı, daha verimli çalışan modeller çıkacağını düşündüğümden fiyatları şişik buluyorum. Ancak 'dijital para' ve bu paranın merkezi mi yoksa serbest mi olacağı konusu önümüzdeki yıllarda gündemi çok daha meşgul edecek. Kısacası kalıcı bir fikirle karşı karşıyayız.