Ev, otomobil alma umudu diplerde

Tüketici Güven Endeksi, kasımda yüzde 2,7 artarak 75,5’e yükseldi. Ölçümde esas alınan alt endekslerden konut satın alma beklentisi dip seviyede. Otomobil alma beklentisi, konuttan sonra en düşük ikinci değeri aldı.

Ekonomideki gidişatla karşılıklı etkileşim içinde bulunan psikolojik faktörlerden ‘tüketici güveni’, dibe indiği ağustostan sonra son üç aydır yavaş da olsa yükselişini sürdürürken, tüketicilerin konut ve otomobil satın alma umudu ise dip seviyelerde kalmaya devam ediyor.

Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası iş birliği ile yürütülen aylık Tüketici Eğilim Anketinden hesaplanan Tüketici Güven Endeksinin kasım ayı sonuçları açıklandı. Buna göre, ağustosta 68’e kadar düştükten sonra eylülde önceki aya göre yüzde 5,1 artarak 71,5’e, ekimde de yüzde 4,4 artarak 74,6’ya yükselen Tüketici Güven Endeksi, kasım ayında da yüzde 2,7 artarak 75,5’e yükseldi.

Endeks, son üç aydaki artışına rağmen, 76,6 düzeyinde bulunduğu bir yıl önceki değerinin ise yüzde 1,6 altında kaldı. Tüketici Eğilim Anketi verilerine göre hesaplanan Tüketici Güven Endeksi, seçim ayı mayısta 91,1’le son beş yılın zirvesine çıktıktan sonra, haziran ve temmuz aylarında ise yaşanan kur şokunun da etkisiyle sert biçimde düşüşe geçmiş, bu eğilim dövizdeki yükseliş hız kesse de ağustosta da artarak devam etmiş ve endeks 68’e kadar inmişti.

Tüketicilerin, genel ekonomik gidişat ve kendi mali durumlarına ilişkin beklenti ve değerlendirmeleri ile harcama ve tasarruf eğilimlerini ölçen ve dünyada ekonomideki gelişmeleri yakından izlemek amacıyla kullanılan öncü bir gösterge olan tüketici güven endeksinin 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimser, 100’den küçük olması kötümser durumu yansıtıyor. Son üç aydır yükselişe rağmen endeksin bulunduğu bu düzey, tüketici güvenin hala en kötümser bölgede olduğunu ifade ediyor.

En düşük beklenti ev almada

Tüketici güven endeksini oluşturan değerlendirme ve beklentilerle ilgili alt endekslerin çoğu, kasımda önceki aya göre yükseliş kaydederken, yine çoğu bir yıl önceki düzeyinin altında kaldı. Alt endeksler içinde en düşük değer, ev alabilme beklentisine ait. Hanelerin gelecek 12 ayda konut satın alabilme veya inşa ettirme ihtimalini gösteren endeksin ekim ayında 7,7 olan değeri, kasımda 8,4’e çıktı. Buna rağmen endeks, bir yıl önceki değerinin ise yüzde 21,7 altında kaldı.

Baz değerin 100 olduğu dikkate alınınca konut alma umuduna ilişkin alt endeksin değeri, ‘umutsuz’ durumu ifade ediyor. Son dönemde kredi kullandırımlarında kısıtlama, faizlerde aşırı yükselme ve konut fiyatlarının ulaştığı aşırı yüksek düzeyleri korumasının bu durumda etkisi olduğu düşünülüyor. Konut tamirine para harcama ihtimaline ilişkin alt endeks de ekimdeki 27 düzeyinden kasımda 29,8’e çıkmakla birlikte düşük düzeyde kalmaya devam etti.

Otomobil umudu da düşük

 Gelecek on iki ayda otomobil alma beklentisini yansıtan endeksin değeri kasımda yüzde 19,3 artışla 15,5’e yükseldi. Otomobil endeksinin ekim ayı değeri bir yıl önceki düzeyinin de yüzde 11,3 üzerine çıktı. Ancak otomobil alma umudunu gösteren endeks, tüketici güvenini oluşturan alt endeksler içinde konut alma beklentisinden sonra en düşük ikinci değeri almaya devam etti.

Buna göre tüketicilerin konutun yanı sıra otomobil alma hayali de diplerde. Kasımdaki kıpırdanmada ikinci el piyasada fiyatların aşağı doğru inmesi etkili olurken, buna rağmen otomobil umudunun hala diplerde olmasının, aşırı vergilerle şişen sıfır otomobil fiyatları ve taşıt kredisi faizlerindeki yükseklikten kaynaklandığı tahmin ediliyor.

Maddi durumda iyileşme olsa da bir önceki yıl değerlerinin altında

Geçen 12 aylık döneme göre mevcut dönemde hanenin maddi durumuna ilişkin alt endeksin ekimde 59,7 olan değeri kasımda yüzde 2,7 artarak 61,3 ile bir yıl önceki değerinin yüzde 5,2 üzerine çıktı.

Gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi duruma ilişkin beklentiyi yansıtan alt endeks de yüzde 2,6 artarak 74,5’e yükselirken, bir yıl önceki değerinin yüzde 1,7 altında kaldı. Geçen 12 aylık döneme göre mevcut ekonomik durum hakkındaki görüşü yansıtan alt endeks ekime göre yüzde 5,9 artarak 48,5, gelecek 12 ayda ekonomik durum beklentisine gösteren alt endeks de yüzde 0,6 artarak 73,4’e çıktı.

Ancak bu endeksler sırasıyla bir yıl önceki değerlerinin yüzde 4,3 ve yüzde 8,8 altında oluştu.Gelecek 12 ayda işsiz sayısı beklentisine ilişkin alt endeks değeri, kasımda yüzde 0,6 artarak 72,7 oldu. Bu endeksin artması işsiz sayısının azalacağı, düşmesi ise artacağı yönünde beklenti ifade ediyor. Buna göre kasımdaki düşüş, işsizlikte azalış beklentisini yansıtıyor.

Tüketim eğiliminde düşüş

Geçen 3 aylık döneme göre gelecek 3 ayda yarı-dayanıklı tüketim mallarına harcama düşüncesini gösteren endeks yüzde 2,5 düşerek 101,7’ye geriledi. Mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğu endeksi ise yüzde 6,4’lük bir artışla 49,2’ye yükseldi. Geçen 12 aya göre gelecek 12 ayda dayanıklı tüketim mallarına harcama eğilimini gösteren alt endeksin değeri de yüzde 0,6 düşerek 92,6 düzeyine geldi.

Mevcut dönemin tasarruf etmek için uygunluğuna ilişkin endeks yüzde 0,2 artışla 68,8 olurken, hanenin içinde bulunduğu mali durumu yansıtan endeksin değeri yüzde 2,1 artarak 75,4 oldu. Gelecek üç aylık dönemde tüketimin finansmanı amacıyla borç kullanma ihtimali yüzde 3 düşüşle 52,9’a geriledi.

Enflasyonda artış beklentisi

Son 12 aylık döneme göre gelecek 12 ayda tüketici fiyatlarının değişimine ilişkin ‘beklenti’ endeksi yüzde 1,9 düşerek 58,8’e geriledi. Bu endeksin düşmesi tüketici fiyatlarında artış, artması ise düşüş beklentisini yansıtıyor. Kasımdaki gelişme enflasyonist beklentilerin önceki aya göre daha da artması anlamına geliyor. Ancak endeksin 100’ün çok altındaki değeri, enflasyonist bekleyişin güçlü olduğunu ifade ediyor.