Esnaf ölmüş de ağlayanı yok!
Söz, "ağaçlara bakmaktan ormanı görememek" şeklindedir, tabii ki. Ama bu kez tersinden okumak, "ormana bakmaktan ağaçları göremez hale gelmekten" dem vurmak pek yanlış olmasa gerek.
ABD'deki mortgage kriziydi, FED'in faiz kararıydı, Lehman'ın batışıydı, Londra'daki faiz oranlarının tavana vurmasıydı; Ergenekon'du, Deniz Feneri'ydi, Ermenistan ziyaretiydi; kavgaydı, gürültüydü derken, arada ezilip ölenler oluyor da, kimse farkına varmıyor. Ormanla uğraşırken, ağaçları katlediyoruz farkında olmadan.
Hayat devam ediyor etmesine ama, sıkıntılar had safhaya çıkıyor. Arada bir, iyi göstergeler gelir gibi oluyor; ama arada birle sınırlı kalıyor, son dönemde ise genellikle hoşa gitmeyecek tatsız veriler açıklanıyor. İkinci çeyrekte büyümemiz dibe oturdu. Sonrası için de pek umutlu olamıyoruz. Büyüyemezsek, bu hızlı nüfus artışının doğal bir sonucu olan iş isteği karşısında ne yaparız; kırsal kesimden kente göç yüzünden nüfus artışından kaynaklananın üstüne çıkan iş talebini nasıl karşılarız? İşimiz zor.
Dalga dalga yayılan finans krizinden etkilenme korkusu yaşıyoruz. Finans kriziyle birlikte reel sektörümüzün krize girmesinden, bunun da sağlam gördüğümüz finans kesimini zora sokmasından endişe ediyoruz. Yatırım hevesi giderek kırılıyor. Peki özel sektör yatırım yapma eğiliminde mi, şirket kuruyor mu, esnaf ve sanatkar kesimi rahat ve her geçen gün daha fazla bir faaliyet görüyor muyuz?
Türkiye İstatistik Kurumu ağustos ayına ilişkin son verileri dün açıkladı. Şirket ve kooperatiflerde yıllardan beri bir denge oluştu artık. Kurulan her 100 şirket ve kooperatife karşılık 18 kapanan oluyor. Ama ya esnaf ve sanatkarlar? 2001 krizi sürecinden sonraki en kötü dönemi yaşıyoruz; o da rakamların ayıklanmış haliyle. 2001 ve 2002 yıllarında faaliyete geçen her 100 esnaf ve sanatkara karşılık 83 ve 62 faaliyetten çekilen olmuştu. Bu yılın ilk sekiz ayında ise faaliyete başlayan 100 esnafa karşılık 58 esnaf kapısına kilit vurdu. Üstelik, bu hesaba, ticari faaliyeti bulunmadığı için re'sen kapatılanlar dahil değil.
Sekiz ayda 34 bin 225 esnaf ve sanatkar faaliyete geçti, bu dönemde 19 bin 875'i de faaliyetine son verdi. Ancak, re'sen kapatılan 9 bin 457 işyeriyle birlikte, kapananların toplamı 29 bin 332'ye ulaşıyor. Toplam sayı üstünden değerlendirme yapıldığında faaliyete geçen her 100 esnaf ve sanatkara karşılık, 86 esnafın ticari faaliyetine son verdiği ortaya çıkıyor. Bu, çok vahim bir düzeye işaret ediyor. 2001 gibi krizin tavana vurduğu bir yılda bile söz konusu denge 83 ile daha düşüktü.
Üç büyük ildeki esnaf ve sanatkarın durumu görece iyi sayılır; çöken Anadolu esnafı. Sekiz ayda 34 bin 225 esnaf faaliyete geçerken, re'sen olanlar da dahil 29 bin 332 esnafın kapandığını belirttik. Bunların illere dağılımına gelince...
İstanbul'da 11 bin 744 açıldı, 3 bin 916 kapandı. Ankara'da 4 bin 687 açıldı, 1.848 kapandı. İzmir'de 1.171 açıldı, 698 kapandı. Üç il dışında kalan illerde ise 16 bin 623 açılana karşılık, 22 bin 870 firmanın kapandığı görüldü.
Yani üç büyük il toplamında faaliyete geçen her 100 esnaf ve sanatkara karşılık 37 kapanma söz konusu oldu. Üç büyük il dışında ise faaliyete geçen her 100 esnafa karşılık 138 esnaf ve sanatkar ticari faaliyetten çekilmek zorunda kaldı.
Kurulan-kapanan şirket ve ticaret unvanlı işyerleri
Şirket ve Kooperatifler Ticaret Unvanlı İşyerleri
100 Kurulana 100 Kurulana
Karşılık Karşılık
Kurulan Kapanan Kapanan Kurulan Kapanan Kapanan
2000 33.161 1.887 5,7 21.404 12.055 56,3
2001 29.665 2.464 8,3 16.295 13.583 83,4
2002 30.842 3.667 11,9 24.012 14.994 62,4
2003 32.259 5.436 16,9 33.039 13.229 40,0
2004 40.925 7.660 18,7 40.540 17.221 42,5
2005 47.401 8.886 18,7 48.657 17.556 36,1
2006 52.699 9.471 18,0 52.523 23.342 44,4
2007 55.351 9.954 18,0 48.673 23.595 48,5
07 (8 Aylık) 38.226 6.784 17,7 34.406 16.955 49,3
08 (8 Aylık) 36.604 6.545 17,9 34.225 19.875(*) 58,1
(*)Bu yılın sekiz ayında ticari faaliyeti bulunmadığı belirlenen 9.457 ticaret unvanlı işyeri re'sen kapatıldı. Bunlarla birlikte kapatılanların toplamı 29.332'ye
ulaşıyor.