Eski-yeni GSYH karşılaştırması (3)
Eski GSYH serisiyle yenisi arasındaki önemli farklardan biri de yeni seride toplam yatırım harcamalarının GSYH’ye oranının eskisine kıyasla yaklaşık on puan yükselmesi. Eskiden yatırım-GSYH oranımızın gelişmekte olan ülkelerde gözlenen ortalama yatırım-GSYH oranına kıyasla çok düşük olduğunu belirtiyorduk. Yeni serideki veriler ışığında yatırım-GSYH oranımızın gelişmekte olan ülkelerin ortalamasına çok yaklaştığını söyleyebiliriz.
Ancak toplam yatırımlar için geçerli olan bu olumlu gelişme makine-teçhizat alt kaleminde gözlenmiyor. TÜİK artık yatırım harcamalarını eskiden yaptığı gibi inşaat ile makine-teçhizat ikili ayrımında değil, inşaat, makine ve teçhizat ile diğer aktifler üçlü ayrımında yayınlıyor. 1999’un ilk çeyreği ile 2016’nın ikinci çeyreği arasındaki dönemde makine ve teçhizat yatırım harcamalarının GSYH’ye oranı eski seride yüzde 11.1 düzeyindeydi. Yeni seriye göre bu oran biraz daha az: Yüzde 10.3. 2009’un son çeyreğinden bu yana her çeyrek için son dört çeyreğin toplam makine ve teçhizat yatırımlarının toplam GSYH’ye oranının gelişimi ise grafikte yer alıyor. Eski ve yeni seri için hesaplanan oranlar birbirlerine çok yakın seyrediyorlar. Yine de yeni seride makine ve teçhizat yatırımı-GSYH oranı eskisine göre biraz daha az.
Yeni hesaplamada GSYH’nin yüksek çıkmasında inşaat yatırımlarında yapılan güncellemenin önemli bir rol oynadığı TÜİK yetkililerince ifade edildi. Zaten rakamlar da bu olguyu açık biçimde ortaya koyuyor: Yukarıda sözünü ettiğim dönemde eski seriye göre inşaat yatırımları-GSYH oranı yüzde 8.9 düzeyindeyken, yeni seride bu oran yüzde 16.7; önemli bir fark var.
Bu nokta bana ilginç geliyor. Zira uzun dönemli büyüme ve verimlilik etkileri açılarından baktığınızda inşaat yatırımlarından çok daha önemli makine ve teçhizat yatırımları. Evet, eski seride makine ve teçhizat yatırımlarında son yıllarda gözlenen gerileme yeni seride gözlenmiyor. Aksine, makine ve teçhizat yatırımlarında yükselme var. Ama “yarattığımız gelirin ve edindiğimiz borcun ne kadarını makine ve teçhizat yatırımlarına ayırmışız” diye incelediğinizde eski ve yeni seri arasında pek bir fark yok; olan fark da eski seri lehine.
Bu noktada oturup düşünmemiz gerekiyor: Neden yatırım harcamalarımızın önemi bir kısmı inşaat yatırımlarına gidiyor? Elbette altyapı yatırımları önemli. Ama sonuçta bunun çok ötesinde bir inşaat faaliyeti olduğu da açık. Daha çok makine ve teçhizat yatırımını özendirmek için ne yapmak gerekiyor? Mesela bir ara gündeme gelen “rant vergisi” bu açıdan bir araç olarak kullanılabilir mi?
Hepinize güzel bir yıl dilerim.
