Eski köye yeni vergi adetleri

ÖMER ŞENER - Vergi Müfettişi 

Dünya geliştikçe vergi politikaları da bu doğrultuda gelişecektir. Gelişim konularına göre çeşitlenecek veya yeniden şekillenecektir. Hızla gelişen bu dünyada ülkemiz de vergisel gelişimin zamansal takibini iyi sağlamalıdır. Bu vergisel gelişimin amaçları şu şekildedir: vergi gelirini artırmak, vergi adaletini sağlamak, sosyal devlet ilkesinin gereklerini yerine getirmek vb. Bu doğrultuda aşağıda yer alan vergisel çeşitlendirmeler ve şekillendirmeler hayata geçirilebilir.

- Obezite vergisi (sağlık vergisi): Dünyada bu vergi birçok ülke tarafından uygulamaya konulmuştur. Öyle ki en son Suudi Arabistan bile enerji ve şekerli içeceklere vergi getirmiştir.

Yapılan araştırmalarda halkın konulmasında yüzdesel destek oranı yüksek olan tek vergidir.

Dünya sağlık örgütünün verilerine göre 2018’de Türkiye, obezite sıralamasında dünya dördüncülüğüne yerleşmişken bu vergi, düzenlenmesi öncelik isteyen, kullanılan şeker, yağ, kafein, asit oranına göre belirlenebilecek bir sağlık vergisi olabilir. Ayrıca bu kapsamda yine fastfood sektöründe KDV oranları artırılabilir ve sektör reklamları extra vergiye tabi tutulabilir.

Burada dikkat edilecek husus ise kişilerin tercihlerine yönelik özgürlüklerinin kısıtlanıyor olma düşüncesine neden olmadan vergi bilinci oluşturmaktır.

- Kayıt dışı ekonomiye yönelik vergi kazancını artırmak isteyen ülke ihbar ikramiye müessesinde muhbire ödenecek ikramiye oranını artırmalıdır. Türkiye’de bu oran %10 iken Amerika’da bu oran %15 ile 30 arasındadır. Yine devlet lehine hareket ettiği için mükâfatlandırılan muhbirin, ikramiyesi üzerinden alınan veraset ve intikal vergisi kaldırılmalıdır. Ayrıca ihbar ikramiyesine ilişkin 1905 sayılı kanunun 86 yıllık olduğu düşünülürse bu müessesenin yeniden düzenlenmesi elzemdir.

- Vergi incelemelerinde tahakkuk zamanaşımı 3 yıla düşürülebilir. 2018 yılında 2013 yılında yapılmış üzerinden 5 yıl geçmiş işlemleri araştırmak yerine cari denetime ağırlık verilebilir.

Zamanaşımını ise 3 yıla indirdikten sonra vergi gelirinin koruyucusu olan devlet, örneğin ABD’deki gibi matrahın %25 veya fazlasının beyan dışı bırakıldığı durumda tahakkuk zamanaşımının 6 yıla uzaması gibi düzenlemelerde oluşturabilir.

- Geçmiş yıl zararlarının devri 5 yılla sınırlandırılmayarak belli oransal kriterler ile yıla bağlı kalmaksızın tamamının gelecekte elde edilecek kardan düşülmesine fırsat tanınabilir. Öyle ki bu husus konkordato (iflas anlaşması) ilanlarının arka arkaya geldiği, kur farkı zararlarının bilançoda önemli yer kapladığı bu ekonomik anlamda sıkıntılı günlerde şirketlerimiz için önemlidir.

- Geçmiş yıl zararının süre ile bağlı kalmaksızın kardan mahsup edilmesine fırsat tanınması ile birlikte üst üste 3 yıl zarar edip vergi vermeyen şirketlerden belli oransal kriterler (örneğin brüt satış karı üzerinden binde 5) dâhilinde vergi alınabilir. (Örneğin: Starbucks İngiltere’de 2013 yılına kadar 15 yıl genelinde toplam 3 milyar sterlin civarında bir satış hacmine sahip olmasına rağmen sadece bir kez 2009 yılında kâr beyan edip 9 milyon sterline yakın vergi ödemiştir. Bu durum devlet başkanı tarafından dillendirilip Starbucks ödenecek vergi beyan etmek zorunda bırakılmıştır.)

- Katma değerli bir ürün üretimin az olduğu, her alanda yerli ve milli yarışına giren ülkemizde yurtdışına maden ürünlerine ilişkin hammadde satışı ihracat sayılmayarak vergiye tabi tutulabilir.

- Banka kredi maliyetlerinin yüksek olduğu bir ortamda örtülü sermaye müessesinde yer alan 3 kat oranı artırılabilir. (Kurumların ortaklarından veya ortaklarla ilişkili olan kişilerinden dönem başı öz sermayenin 3 katı aşan borçlanmasına ilişkin finansman giderleri kabul görmez.)

- Futbolda Avrupa’nın vergi cenneti olup (%15 vergileme) Bulgaristan’dan (%10 vergileme) sonra Litvanya ile ikinciliği paylaşmak yerine stopaj oranını artırıp yıllardır ülke futboluna destek sağlamayan bu düşük vergi avantajı kaldırılabilir. Hem bu artış TFF’nin yabancı oyuncu sınırı tartışmalarına da nokta koyabilir.