Eski kıtada sorun bitmiyor
Eski kıta Avrupa sorun üretmeye devam ediyor. Eski kıtanın yorgun ve yıpranmış olduğu, küresel dinamiklerle başa çıkamadığı her gün daha açık biçimde ortaya çıkıyor. Küresel krizin sonlanma işaretlerinin ortaya çıkmasından bu yana iki yıl oluyor neredeyse. Avrupa'da düzelme, yeniden büyüme, eski güçlü konumuna yerleşme yönünde bir gelişme yok. Tersine Avrupa her geçen gün zemin kaybediyor.
Şimdilik soruna tekil ülkeler bazında bakılıyor. Bir gün Yunanistan sorunu ile üğraşılıyor, ertesi gün Italya giriyor devreye. Bu sorunu çözmüyor. Son sıralarda ortaya çıkan görüntü eski kıtanın sorununun tekil ülke meselesi olmanın çok ötesine geçtiğini, sistemik bir sorunla karşı karşıya olunduğunu gösteriyor.
* * *
Biz bayramı yaşarken Yunanistan'da başlayan ve İtalya'ya bulaşan gelişmeler bu görüşü doğruluyor. Yunanistan sorununda en dramatik gelişmeler bizim bayram telaşımıza rastladı. Bir anlamda Yunanistan gitti geldi denilebilir.
Kronoloji şöyle aktı. Önce Avrupa Birliği büyükleri Yunanistan'ın borç yükünün yeniden yapılandırılmasını, borç verenlerin de yükün bir kısmını paylaşmalarını (borç silmek), buna karşılık Yunanistan'ın sert bir istikrar programı uygulamayı kabul etmesini ve bu koşula bağlı olarak AB fon desteğinden yararlanmasını karara bağladı. Karar kireçlenmesinden muzdarip AB için bu çok önemli bir adımdı. Piyasalar olumlu tepki verdi. Euro yukarıya gitti. En sonunda Yunan sorunu çözüldü diye düşünüldü. Daha da önemlisi eski kıtanın sorununu hallettiği izlenimi doğdu. Herkes rahatladı.
Durumun hiç de böyle olmadığını gösteren iki gelişme peş peşe geldi. Önce Yunan siyaseti pişmiş aşa su kattı. Yunan başbakanı AB'nin dayattığı istikrar programı uygulamasını tek başına yüklenmeye yanaşmadı ve sorunu referanduma götürmeye karar verdi. Ardından İtalyan siyasetinin borç derdine deva olamayacağı korkusu egemen oldu ve bitti diye düşünülen borç krizi bu ülkeye bulaştı.
Yunanistan'ın yarattığı panik çabuk çözüldü. AB'nin ağabeyleri devreye girdi, etkili bir güç gösterisi yaptılar, siyaset alanı yeniden yapılandırıldı, program yükü siyaseten paylaşıldı ve sorun aşıldı.
* * *
Hem küresel ekonomi hem de Avrupa Birliği açısından Yunanistan sorununun bittiğini düşünüyorum. Yunanistan açısından ise sorun daha yeni başlıyor. Bizim hiç de yabancısı olmadığımız zor ve acılı bir küçülme ve yeniden dengelenme sürecinden geçecekler. Bunun ekonomik ve siyasal sonuçlarını yaşamak zorunda kalacaklar.
Yunanistan sorununda bir sonuca ulaşılmış olması eski kıtada küresel kriz sonrasının iktisadi sorunlarının aşıldığı anlamına gelmiyor. Daha ilk adımda, hiç vakit geçirmeden adı "İtalya sorunu" olarak konulan yeni bir borç meselesinin bütün ağırlığı ile devreye girmiş olması belki de Avrupa entegrasyonunun esas sorunlarının daha yeni gün yüzüne çıkmaya başladığını gösteriyor.
Şimdi Yunan sorununa benzeyen ama büyüklük, ağırlık ve derinlik olarak ondan daha hacimli, daha kapsamlı ve bulaşıcılık dozu daha yüksek bir mesele hem Avrupa'nın hem de küresel piyasaların önüne gelmiş durumda.
İtalya'nın iflas etmek için de kurtarılmak için de çok büyük olduğu düşünülüyor. İtalya'nın hiçbir hal ve şartta kendi kaderine terk edilemeyeceği, Birlik ya da Euro bölgesi dışına atılamayacağı ama ayağa kaldırılmasının da sınırlı hacimde fon desteği ile mümkün olamayacağı anlamına geliyor bu. Başka yollar başka düzenler bulmak, belki de sistemi yeniden kurgulamak gerekecek.
Hazırlıklı olun. Yunan işi bitti şimdi eski kıtanın yeni hallerini, hakiki Avrupa meselelerini konuşmaya başlayacağız. Öyle görünüyor.