Eski boğaların otopsisi
Sene başında senenin tamamı için tahminde bulunmak aslında faydasız bir çalışma. Özellikle de içinde bulunduğumuz dönemlerde. Bir yandan merkez bankaları, diğer yandan sosyal olaylar ve ekonominin kendi dinamikleri diğer yandan geriye bakarak tüm bunların nasıl gelişeceğini tahmin etmeye çalışmak. Dış etkenlerin minimize edildiği sadece ekonomiyi okuyarak yapılan tahminler, genelde momentuma dayandığı için, daha başarılı olabilecekken şu anda sürpriz pek çok gelişme tüm beklentileri boşa çıkartabilir. Bu nedenle bir beklentiden ziyade “olması gerekeni” paylaşıyorum. Balon tartışmaları Nasdaq yeniden 4000 seviyesini aşınca şiddetlenerek gündeme geldi. Bu seviye ilk görüldüğünde Shiller fiyat kazanç oranı 40 seviyesindeydi. Şu anda ise 26.5 seviyesinde. Ancak hemen sorun yok demeyin zira tarihi ortalaması 16.5’dir. Özetle bir balon yok ancak ucuz bir piyasadan da söz edemeyiz. Bundan sonra ne olabilir? Kişisel görüşüm balonun 2014-2015 döneminde bir noktada oluşacağı yönünde. Gerçek bir boğa piyasası “uluslararası” olmak zorundadır. Yani kurun değer yitirmesi, enflasyon veya işlerin nispeten iyi gitmesi ile değil gerçek anlamda para hareketini kendisine çekerek oluşur. Yen bazında Nasdaq grafiğine bakarsanız 1983-1995 ve 1991-1995 döneminde endeksin getirisi sıfır olurken Dolar bazında endeks bir kaç kat yükselmiştir. Ancak gerçek rally 1995-2000 döneminde yaşanmış ve Dolar, yen, GBP, altın, CHF veya ECU hangi birimle bakarsanız bakın Nasdaq çok büyük prim yapmıştır. Dolayısı ile aslında 1991-95 dönemi gerçek bir boğa piyasası olarak adlandırılamaz. Günümüzde dönelim; S&P’nin euro bazında performansı benzer bir örnek olabilir. 2007 zirvesi geçilmiş olsa da 2000 zirvesinin çok altındayız. Yukarıda belirttiğim gözle baktığınızda neden 2007 rallisinin gerçek bir boğa olmadığını da görebilirsiniz. Nitekim aslında kuvvetli bir ekonomiye değil hormonlu konut piyasasına dayanıyordu. Diğer bir örnekse İsviçre Frangı bazında Dow. Gerek 2007 gerekse 2000 zirvelerinin altındayız. Hatta alçalan trend çizgisine yani dirence gelmiş durumda.Özetle gerçek bir boğa piyasası veya balon (örneğin Nikkei’i 1980-89 aralığında istediğiniz para birimi ile ölçün net bir şekilde prim yapmıştır) global para hareketleri ile olur.Herkesin gözü oraya döner, herkes o ekonomiden bir pay ister. ABD’de henüz bu olmadı. Henüz bonolardan para çıkıp hisseye gitmedi, henüz dolar aşırı kuvvetlenmedi.Bu nedenle (cari koşullar altında baktığımızda) en yakın vadede yüzde 15 büyüklüğünde hareket ABD’de satış şeklinde olacaktır, ancak 2014’te bizi yeni zirveler bekliyor. ABD’de böyle bir ralli elbette global olarak diğer piyasalara da yardımcı olacaktır. Ancak temel ekonomik görüntüye baktığımızda herkesin pas-tadan aynı büyüklükte bir dilim kopartamayacağı net bir şekilde görülüyor.