Erdoğan-Putin görüşmesinde tarım ürünleri yasağı kalkar mı?
Rusya Devlet Başkanı Vlademir Putin ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bugün Soçi'de bir araya geliyor. Görüşmede ağırlıklı olarak Suriye ve bölgedeki gelişmelerin ele alınması bekleniyor. Bir başka önemli müzakere konusu ise, iki ülke arasında uygulanan tarım ürünleri dış ticaretindeki kısıtlamalar,yasaklamalar olacak. Son dönemde iki ülke arasında bakanlar düzeyinde tarım ürünleri konusunda yapılan görüşmelerin Erdoğan-Putin görüşmesinde ele alınması ve somut adımların atılması bekleniyor.
Sorularla ve yanıtlarıyla, Türkiye ile Rusya arasında tarım ürünleri konusunda yaşanan ve çözüm bekleyen konular özetle şöyle:
1- Rusya ile kriz ne zaman ve nasıl başladı?
Türkiye, 25 Kasım 2015'te Suriye sınırında hava sahasını ihlal ettiği gerekçesiyle Rusya'ya ait bir savaş uçağını düşürdü. İki ülke arasında büyük krize neden olan bu olay sonrasında Rusya Federasyonu Türkiye'ye yönelik bir çok konuda yaptırım kararı aldı..Bu yaptırımlardan en çok etkilenen sektörlerden birisi tarım oldu. Rusya Federasyonu, 1 Ocak 2016 itibariyle Türkiye'den 24 tarım ürününün ithalatını yasakladı.
2- Yasak ne kadar sürdü?
Rusya Federasyonu ile yaşanan kriz, Ağustos 2016'dan itibaren görüşmelerin başlamasıyla yerini yumuşamaya bıraktı. İki ülke arasındaki yumuşama tarım ürünleri yasağına da yansıdı. Rusya Federasyonu yapılan görüşmeler sonucunda ithalat yasağı uyguladığı ürünlerden bazılarını serbest bıraktı.Bugüne kadar yasaklı 24 üründen 10'u serbest bırakılırken, 14 üründe yasak sürüyor.
3- Hangi ürünlerin ithalatı serbest bırakıldı?
Narenciye başta olmak üzere rusya'ya ihracatı serbest olan ürünler şunlar; Karanfiller, soğanlar ve şalotlar, karnabahar ve başlı brokoli, portakal,mandarin,kayısı (taze), şeftali (nektarin dahil) taze, erik ve çatal eriği(taze), tuz (sofra tuzu ve dentaure tuz dahil), greyfurt.
4-Rusya'ya ihracatı yasak olan ürünler hangileri?
Yasağı devam eden ve erdoğan- putin görüşmesinde ele alınması beklenen ürünler ise şunlar: domates (taze ve soğutulmuş), hıyarlar ve kornişonlar (taze veya soğutulmuş), üzüm(taze), elma(taze), armut(taze), çilek, kabak- bal kabağı, marul, aysberg marul, patlıcan, biberler, nar, tavuk (parça halindeki et ve sakatatlar (dondurulmuş), hindi (parça halindeki et ve sakatatlar (dondurulmuş)
5- Türkiye, Rusya'ya karşı nasıl bir tavır sergiledi?
Uçağın düşürülmesinden sonra Rusya'nın uyguladığı yaptırımlara,yasaklara karşı temkinli davranan ve hiç bir karşılık vermeyen Türkiye, 15 Mart 2017'ye kadar herhangi bir yaptırım uygulamadı. Rusya Federasyonu ile süren görüşmelerde, özellikle Erdoğan-Putin görüşmelerindeki olumlu havaya rağmen domates yasağının kaldırılmaması üzerine Türkiye, 15 Mart 2017 itibariyle Rusya'dan ithal edilen 6 ürünü Dahilde İşleme Rejimi kapsamındaki listenin dışına çıkardı. Bunun anlamı, Dahilde İşleme Rejimi kapsamında sıfır gümrükle ithal edilen ürünlerin artık vergi ödenerek ithal edilmesi demekti. Yüksek vergi oranları nedeniyle bu ürünlerin ithalatı fiilen yasaklı hale geldi.
6- Türkiye'nin Dahilde İşleme Rejimi kapsamında Rusya'yı listeden çıkardığı ürünler hangileri?
Rusya'nın 14 üründe ithalat yasağına karşı Türkiye'nin misilleme yaparak Dahilde İşleme Rejimi (DİR) kapsamında liste dışına çıkardığı ürünler şunlar: Buğday, ham ayçiçekyağı, mısır, pirinç, küspe ve bezelye.
7- Tarım ürünleri yasağının kaldırılması neden bu kadar önemli?
Rusya Federasyonu, Türkiye'den 14 ürünün ithalatına yönelik yasağı sürdürürken, Türkiye de 6 üründe fiili olarak yasak uyguluyor. Bu yasakların kaldırılması iki ülke tarımı ve dış ticareti için büyük önem taşıyor. Toplamda 20 ürün üzerinde yasak var. Fakat bu ürünlerden öne çıkan iki ürün var. Türkiye için domates, Rusya için buğday öne çıkıyor. Çünkü, yasaklı ürünler arasında en çok ve en yüksek oranda ihraç edilen ürün domates. Rusya için ise en önemli ve en çok ihraç edilen ürün buğday.
8- Yasağın ekonomik boyutu nedir?
Yasaktan önce, Türkiye’nin Rusya’dan yaptığı 1 milyar 830 milyon dolarlık tarım ürünü ithalatının 1 milyar 35 milyon dolarlık kısmı DİR kapsamında vergisiz olarak yapılıyordu.
Rusya'nın,ithalat listesinden çıkarılmasıyla bu 6 ürünün ithalatında yüzde 45 ila yüzde 130'a varan oranda vergi ödenmesi gerekiyor. Dolayısıyla bu vergilerle ithalat yapılamıyor.
Rusya'nın en çok buğday ihraç ettiği ikinci, ham ayçiçekyağı sattığı birinci ülke konumundaki Türkiye'nin bu ithalatı durdurması Rusya tarımına, dış ticaretine büyük zarar veriyor. Bu nedenle yasağın kaldırılması büyük önem taşıyor.Türkiye açısından bakıldığında, domates ihracatında ilk sırada yer alan Rusya'nın yasağı üretimi olumsuz etkiliyor.
9- Erdoğan-Putin görüşmesinde yasaklar kalkabilir mi?
Bugüne kadar yapılan görüşmelerde hep olumlu bir hava yaşandı. Yasakların kalkacağı umudu vardı. Fakat bu gerçekleşmedi. Bugün gerçekleşecek görüşme öncesinde de olumlu beklentiler var. Ancak, Rusya Federasyonu, domates ve diğer sebzelerde zirai ilaç kalıntısını gerekçe göstererek yasağın devamını istiyor. Buna karşılık buğdayda yasağın kalkmasını istiyor. Türkiye, ise tüm yasakların birlikte kaldırılmasından yana. Bugünkü görüşmede yasakların hemen kaldırılması kararı çıkmayabilir. Fakat yine aşamalı olarak bazı ürünlerde yasağın kalkması daha büyük olasılık olarak görülüyor. Yine de temkinli olmak gerekiyor. Görüşmeleri yapan Erdoğan ve Putin olunca sürpriz kararlar da çıkabilir.
Özetle, Türkiye ile Rusya arasında tarımda yaşanan "yasak" krizinin tamamen kaldırılması veya aşamalı olarak kaldırılması konusunda en önemli müzakerelerden biri bugün Erdoğan ile Putin arasında olacak. Gelişmeleri yakından izlemek gerekir.