Engelli çalıştıran işverenlere sigorta prim teşviki

Muhammet ASA - SGK Müfettişi

Engelli bireyler ekonomik ve sosyal açıdan her daim güvence altında tutulması gereken gruplar olup bu grupta yer alan bireyler yaşadığı problemler ve karşılaşabileceği risklere bakıldığında her zaman hatırlanmalıdır. Bu bakımdan, hatırlama ve farkındalık oluşturma adına 3 Aralık Dünya Engelliler Günü olarak kutlanmakta, ülkemizde ve dünyanın farklı ülkelerinde çeşitli organizasyonlar yapılarak farkındalık oluşturulmaktadır. Son yıllarda Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı başta olmak üzere ilgili diğer kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum örgütlerince engelli bireylerin sosyal ve ekonomik durumlarını iyileştirme ve geliştirme adına birçok düzenlenme yapılmıştır. Özellikle istihdam edilme ve işgücü piyasasında yerini alabilmeleri adına işverenlere teşvikler sağlanarak engelli istihdamının daha cazip hale getirilmesi amaçlanmaktadır. Bu teşviklerden biri de 4857 sayılı İş Kanunu’nun 30’uncu maddesinde yer alan sigorta prim teşviki uygulamasıdır.

Engelli çalıştırma yükümlülüğe dikkat!

İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde yüzde üç, kamu işyerlerinde ise yüzde dört engelliyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdür. Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanmakta ve sayı tespitinde, belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesine göre çalışan işçiler esas alınmaktadır. Buna göre örneğin aynı işverene ait ve il sınırları içinde 5 şubesi bulunan süpermarket işyerinde çalışan tespiti yapılırken şubelerde belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışan işçiler hesaba katılarak engelli çalıştırma yükümlülüğü belirlenecektir. Son olarak Yer altı ve su altı işlerinde engelli çalıştırılamayacak ve işçi sayısının tespitinde bu işlerde çalışanlar hesaba katılmayacaktır.

Yükümlü olduğu halde engelli çalıştırmayan işveren veya işveren vekiline, çalıştırmadığı her engelli ve çalıştırmadığı her ay için 2018 yılı için 2.627.00 TL idari para cezası verilmektedir.

Çalıştırılan her engelli birey için işverene prim teşviki var!

Özel sektör işverenlerince çalıştırılan engelli sigortalılar ile 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’un 14’üncü maddesinde belirtilen korumalı işyerlerinde çalıştırılan engelli sigortalıların, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı hazine tarafından karşılanmaktadır. Aynı teşvikten, yükümlülüğünden fazla engelli çalıştıran veya yükümlü olmadığı halde engelli çalıştıran işverenler de yararlanabilmektedir. Buna göre teşvik sadece sigorta primi işveren payını kapsamakta, sigorta primi işçi payı ile işsizlik sigortası işveren ve işçi payı dikkate alınmamaktadır.

Örnek-1:
2018 yılı içinde aylık brüt asgari ücretle (2.029.50 TL) bir engelli çalıştırıldığı varsayıldığında; işverenden 5 puan teşviksiz haliyle toplam %34.5 oranında SGK primi ve %3 oranında işsizlik sigortası primi dahil toplam %37,5 oranında prim alınmaktadır. Yani işveren tarafından 2.029.50 X %37.5 = 761.06 TL tutarında prim ödemesi yapılmaktadır. Ancak engelli istihdam edildiğinde durum değişmekte ve işveren SGK işveren payı ödememektedir. Yani 5 puan teşvikle birlikte 761.06 TL yerine sadece 345.00 TL prim ödemesi yapılmaktadır.

Örnek-2
2018 yılı içinde aylık 3.000,00 TL brüt ücretle bir engelli çalıştırıldığı varsayıldığında; Yine işverenden 5 puan teşviksiz haliyle toplam %34.5 oranında SGK primi ve %3 oranında işsizlik sigortası primi dâhil toplam %37.5 oranında prim alınmaktadır. Yani işveren tarafından 3.000.00 x %37.5 = 1.125.00 TL tutarında prim ödemesi yapılmaktadır. Ancak engelli istihdam edildiğinde durum değişmekte ve işveren SGK işveren payı ödememektedir. Yani 5 puan teşvikle birlikte 1.125.00 TL yerine sadece 660,43 TL prim ödemesi yapılmaktadır.

Teşvikten yararlanmak için şartlar yerine getirilmelidir!

İşveren hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için işverenlerin; çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna vermesi ve sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarın ödenmiş olması, gerekmektedir. Bu bakımdan aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi geçtikten sonra verilmesi ve sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarın yasal sürede ödenmemesi veya eksik ödenmesi halinde teşvikten faydalanılamamakta, ödenmeyen tutarlara ayrıca gecikme zammı ve gecikme cezası uygulanarak tahsil edilme yoluna gidilmektedir.

Teşvik kapsamında olmayan sigortalılar ve işyerleri

- Kamu işyerlerinde çalıştırılan sigortalılar (kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler ile bunlara bağlı işletmeler, sermayesinin yarısından fazlası bunlara ait olan işyerleri),
- Fiilen yer altı ve su altı işlerinde çalıştırılan sigortalılar,
- Sosyal güvenlik destek primine tabi sigortalılar,
- Yurtdışında çalışan sigortalılar,
- Aday çırak, çırak ve öğrenciler.

Teşvikten yararlanmak için işverence yapılması gerekenler

Teşvikten yararlanmak isteyen işverenler, çalıştırdıkları engelli sigortalıları SGK e-bildirge sisteminden “Engelli ve İşsizlik Teşvik Yönetimi” üzerinden giriş yaparak 14857 sayılı Kanun numarası seçip düzenlenen aylık prim ve hizmet belgesi ile bildirmelidir. Çalıştırılan kişinin engelli statüsünde olup olmadığı sistem üzerinden kontrol edilmektedir.

Desteğin artması istihdamı daha da cazip hale getirecektir!

Engelli bireylerin ekonomik ve sosyal hayata katılımları önem taşımakta ve özellikle istihdama katılımlarının daha çok artırılması bireylerin sosyal hayatta daha görünür hale getirmektedir. Bu bakımdan istihdamın artırılması adına işverenlere teşvik sağlanarak daha az prim ödeme imkânı verilmiştir. Öncesinde, engelli yükümlülüğü kapsamında çalıştırılan her engelli birey için hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı hazinece karşılanırken kontenjan fazlası engelli çalıştırılan, yükümlü olmadığı halde engelli çalıştırılan her engelli birey için ise hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin yüzde ellisi hazinece karşılanmaktaydı. Daha sonra 06.02.2014 tarihli ve 6518 sayılı Kanun’un 58’inci maddesiyle “yüzde ellisi” ibaresi “tamamı” şeklinde değiştirilerek kontenjan fazlası veya yükümlü olup olmadığına bakılmaksızın çalıştırılan her engelli için hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı hazine tarafından karşılanması sağlanmıştır. Ayrıca hesaplama yapılırken sigorta primine esas kazanç alt sınırı dikkate alınmaktadır. Ancak bu hesaplama yerine sigorta primine esas kazancın tamamının dikkate alınması, işverenin prim yükünü daha da azaltacak (Örnek-2'ye göre işveren 660.43 TL yerine 510 TL prim öder) ve dolayısıyla engelli istihdamını da artıracağı kanaatindeyim.