Engelli çalışanların hakları
Engellilerin de toplumun temel parçalarından birisi olduklarını hissetmelerinin en önemli göstergesi herkes gibi çalışma ve sosyalleşme haklarının sağlanmasıdır. Engellilerin toplumsal hayata adapte olabilmesi için öncelikli olarak karşılaştıkları engelleri kaldırmak gerekiyor. Başta istihdam olmak üzere eğitime erişimleri ve sosyalleşmeleri kolaylaştırmalı, tüm vatandaşların engellilerin hakları konusunda bilinçlendirilmelidir.
Türkiye işgücü piyasalarını dezavantajı gruplara açmak için çalışmalarına devam ediyor. Son yıllarda kaydedilen gelişmeler de bunun en açık göstergesi.
Geçtiğimiz günlerde Çalışma Bakan Jülide Sarıeroğlu’nun belirtmiş olduğu üzere, 2002 yılından beri İŞKUR aracılığıyla toplamda 370 bin engelli işe yerleştirildi.
Yine 2012 yılından itibaren 40 bin 233 engellinin İŞKUR programlarından faydalanması sağlandı. Son yapılan düzenleme ile engelli vatandaşların EKPSS ve kura yöntemiyle kamu kurumlarına yerleştirilmesine imkân sağlandı. Böylece sadece özel sektörde değil kamuda da büyük oranda engelli istihdamı sağlanmış olacak.
Engelli vatandaşların istihdama erişmesi için yapılan birçok düzenleme bulunuyor. 50 ve daha fazla işçi çalıştıran özel sektör işyerlerinde işçi sayısının yüzde 3 ü; kamu işyerlerinde ise işçi sayısının yüzde 4 ü kadar engelli çalıştırılmak zorunda. İstihdam edilecek engelli işsizliklerin İŞKUR aracılığıyla sağlanması mümkün. Bu konuda İŞKUR önemli kolaylıklar sağlamaktadır.
İşverenler, engelli çalıştırma yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadır. Çalıştırılmayan her işçi ve çalıştırılmayan her ay için 2018 yılında 2 bin 627 TL idari para cezası uygulanmaktadır.
Engelli çalışanlar, iş mevzuatı hükümlerince korunmaktadır. Yer altı ve su altı işlerinde engelli işçi çalıştırılması yasaklanmıştır. İşveren, engelli işçileri sağlık durumuna uygun işlerde çalıştırmak zorundadır. Eğer engelli çalışanın sağlık raporunda gece çalışmasını yapamayacağı belirtilmişse, işveren engelli çalışanlara gece çalıştırması yaptıramaz. Ayrıca gerek işe alımlarda gerekse de çalışma şartlarında engelli çalışanlara karşı ayrımcılık yapılamaz.
Özel sektör işverenlerinin çalıştırdıkları engelliler için sigorta prim teşvikinden yararlanması da mümkündür. Özel sektör işverenlerinin kontenjan dâhilinde veya kontenjan fazlası olarak ya da yükümlü olmadıkları halde engelli çalıştırmaları durumunda işverenlerin bu şekilde çalıştırdıkları her bir engelli için asgari ücret düzeyindeki sosyal güvenlik primi işveren paylarının tamamı Hazinece karşılanmaktadır.
2018 yılında düzenlenen teşvikler arasında engelli istihdamı halinde yapılarak ilave istihdam desteği verileceği düzenlenmiştir. 7103 Sayılı Torba Yasa'yla yapılan düzenlemeye göre, 1 Ocak 2018 ile 31 Aralık 2020 tarihleri arasında işe alınan her bir ilave engelli sigortalı 18 ay süreyle sigorta prim teşviki verilecektir. İşe alınan sigortalının İŞKUR’a kayıtlı engelli olması gerekir.
Engellilerin de çalıştıkları dönemlerde gelir vergisi indiriminden yararlanacak daha az vergi ödemeleri mümkün. Çalışma gücünün asgarî yüzde 80'ini kaybetmiş bulunan hizmet birinci derece, asgarî yüzde 60'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece, asgarî yüzde 40’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece engelli sayılmaktadır. Gelir Vergisi Genel Tebliği’ne göre engellilik derecesine göre sırasıyla 1000, 530 ve 240 Türk Lirası tutarında gelir vergisi indirimi uygulanmaktadır.