Enflasyonu gıda düşürdü devlet yükseltti

2016 yılı enflasyonu, Merkez Bankası ve hükümetin daha ekim ayında yapmış oldukları tahmini bile 1 puan aşarak yüzde 8.53 olarak açıklandı. Enflasyon hedefinin tutturulmasından vazgeçtik, sadece birkaç ay öncesinde yapılan tahminler bile bu kadar açık farkla şaşıyor.

Merkez Bankası, her faiz toplantısından sonra yaptığı açıklamada enflasyon konusunda pek de korkulacak bir gelişme olmadığını, işlerin giderek rayına oturmakta olduğu mesajını verip duruyor. Ama yılsonu enflasyonu üç yıldır yüzde 8’in üzerine çakılmış vaziyette.

Sayfadaki tabloda çekirdek enflasyon göstergelerinin sınıfl amasına uygun olarak belirli tüketim kalemleri ile onların dışında kalanların enflasyon oranları ve enflasyona katkıları 2015 ile karşılaştırmalı olarak yer alıyor. Bu tablonun ortaya koyduğu resmin öne çıkan noktaları şöyle:

• İşlenmemiş gıda fiyatlarında 2015’te yüzde 13.51 olan enflasyon 2016’da neredeyse üçte birine gerileyerek yüzde 5.02’ye kadar indi. İşlenmemiş gıdanın enflasyona katkısı 2015’te 1.65 puan iken, 2016’da 0.61 puana indi. İşlenmemiş gıdadaki enflasyon hızının düşmesinin genel enflasyona olumlu katkısı 1.04 puanı buluyor.

• Buna karşın devletin yönlendirdiği ve etkilediği fiyat hareketlerinin enflasyona katkısı 2.10 puan birden artarak 0.91 puandan 3.01 puana çıktı. Devletin etkisindeki enerji, alkollü içkiler ve tütün ürünleri ile fiyatı yönetilen/ yönlendirilen diğer ürünler ve dolaylı vergilerdeki yıllık enflasyon, yüzde 4.30’dan yüzde 14.13’e fırladı. Devletle bağlantılı enflasyon üçe katlanmış durumda.

• Sadece sigara ve alkollü içkilerde vergi artışlarına bağlı olarak gelen zamların enflasyona katkısı 1.57 puan. Yani içki ve sigaradaki vergi artışları olmasaydı yıllık enflasyon yüzde 7’de tutulabilirdi. Alkollü içki ve tütün ürünlerinde 2015’te yüzde 5.68 olan enflasyon, 2016’da yüzde 31.59’a fırladı. Buna bağlı olarak bu kalemin enflasyona katkısı 2015’teki 0.27 puana göre 1.30 puanlık bir artış kaydetti.

• 2016’da enflasyonu etkileyen önemli kalemlerden birisi de enerji oldu. 2015’te yüzde 2.91 olan enerji enflasyonu, 2016’da yüzde 8.66’ya çıktı. Enerjinin toplam enflasyona katkısı da 0.75 puan artarak 0.38 puandan 1.14 puana çıktı.

• Enflasyonun para politikalarıyla etkilemesi en zor kalemleri olan enerji ve işlenmemiş gıdanın toplamındaki enflasyon ise yüzde 8.02’den yüzde 6.92’ye geriledi.

Önceki yıllarda enflasyonun düşürülememesinin bahanesi meyve, sebze, et fiyatlarıydı. 2016’da işlenmemiş gıdada enflasyon çok ciddi bir düşüş göstermesine rağmen genel enflasyon yerinden kıpırdamadı. İşin ilk bakışta gözükmeyen çarpıcı yanı, gıdada enflasyon düşerken devletin etkisindeki tüketim kalemlerinde enflasyonun ciddi bir artış göstermiş olması. Devlet , toplam enflasyona gıdadaki düşüşten gelenin olumlu katkının iki katını kendi etkilediği kalemlerdeki zamlar ve vergi artışlarıyla enflasyona geri yüklemiş. Yani hükümet bütçeyi kurtarabilmek için vergi ve zamlara yaslanmak zorunda kalmış.

Tüketim kalemlerine ayrıntılı olarak baktığımızda ortaya bir çarpıcı sonuç daha çıkıyor. Yılın ikinci yarısında hızlanan kur artışları, henüz enflasyona çok sınırlı olarak yansımış durumda. Bu da kur artışlarının enflasyona faturasını asıl 2017’de göreceğiz demektir. Özellikle petrol fiyatları da tahmin edildiği gibi yükselirse durum daha da kötüleşecek.

Gidiş kontrol altına alınmazsa kur artışının enflasyonu, enflasyonun kurları yukarı ittiği bir kısır sarmala girme tehlikesi var.