Enflasyondaki görünüm yanıltıcı olabilir!
Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan eylül ayı enflasyon rakamları, piyasa beklentisi olarak pazarlanan oranların çok gerisinde kaldı. Finansal kesim ve ekonomi yönetimi söz konusu veriyi genel beklentileri daha olumlu hale getirmek için kullanmaya çalıştı; para otoritesinin faizleri düşürmeye devam edebileceği şeklinde yorumladı. Diğer taraftan, Türk Lirası’nın veri sonrasında değer kaybediyor olması ise kafaları karıştırdı!
Anlıyoruz! Etkili ve yetkili kesimler, olumsuzlaşan iç ve dış koşullar ile karşılanması giderek zorlaşan ihtiyaçlar nedenleriyle bardağa dolu tarafından bakmaya özen gösteriyorlar; gerçekçi olmak peşinde koşmuyorlar ve birilerini ürkütmekten kaçınmaya çalışıyorlar. Birikerek ağırlaşmış sorunlar, iç ve dış koşulların evrimi, ekonomiye yapılan müdahaleler ve diğer makroekonomik göstergelerdeki eğilimler ile enflasyon verileri arasındaki illiyet bağını görmezden geliyorlar.
Kusura bakmayın, enflasyonun beklenenden düşük çıkması her zaman olumlu bir durum sayılmaz. Bazen işlerin kötüye gittiğinin ve tehlikenin büyüdüğünün işareti olabilir. Ekonominin durgunlaşması, sorunlar ağırlaşırken dengesizliklerin büyümesi ve kaynak sıkıntısının kronikleşmesi, enflasyon baskısını terse çevirebilir; böylesi bir durum fiyat istikrarsızlığının güçlendiği ve gelişmelerin kontrolden çıkmaya başladığı anlamına gelebilir. Sadece fiyatların yükselişini tehlike olarak görenler açısından, bu olumsuzluğun kavranması kolay olmayabilir!
Yıllık enflasyon rakamının yüzde 7,28 düzeyine gerilemiş olması kulağa hoş geliyor. Eylül ayı Tüketici Fiyatlarındaki artışın mevsimlik normallere aykırı bir şekilde sadece yüzde 0,18 oranında artması, söz konusu senelik rakam üzerinde belirleyici olmuş. En büyük ağırlığa sahip olan Gıda ve Alkolsüz İçecekler grubundaki fiyatların, tarihimizde ilk kez eylül ayında yüzde 0,70 kadar gerilemesi, anormallik yaratmış. Bu durumun bir önceki ayda da sonucu etkilediğini ve bu şekilde devam etmesinin mümkün olmadığını unutmamak gerekiyor.
Dış satım olanaklarının daralması, turizm konusundaki olumsuzluğa bağlı olarak iç talebin bir miktar daralması, küresel ölçekte genelde emtia ve özelde gıda fiyatlarının gerilemesi, işlenmemiş gıda fiyatlarındaki artış eğilimini dizginlemek amaçlı müdahalelerin çeşitlenerek güçlenmesi gibi bir dizi faktör ortaya çıkan sonuca katkı yapmış olabilir. Bu durumun, tarım sektörü üzerinde yaratabileceği olumsuz baskıları görmezden gelemeyiz!
Son altı ay genelinde gıda maddelerindeki mevsimlik dalgalanmanın terse döndüğünü dikkate almak gerekiyor. mayıs-temmuz döneminde umulan ucuzlama gerçekleşmiyor, ağustos ve eylül aylarında ise beklenenin aksine geriliyor. Bu durum anormaldir; belirsizliğin çok arttığı ve istikrarsızlaşma eğiliminin güçlendiği anlamındadır. Bu türden umulanın tam aksi yönündeki dalgalanmalar, arzın daralmasına ve tarımsal istihdamın gerilemesine sebep olabilir; ekonomi genelinde sorunlu kredi hacminin artmasına ve kaynak sıkıntısının büyümesine katkı yapabilir.
Ayrıca üçüncü çeyrek genelinde ekonomide yaşadığımız eğilimlerin, büyüyememe endişesini ön plana çıkardığını ve cari açık ile enflasyon konusundaki sıkıntıları geri plana ittiğini hatırlamakta yarar var. Bu nedenle para, kredi ve maliye politikası uygulamalarında gevşemenin sınırları fazlası ile zorlanıyor. Olumsuzlaşmakta olan küresel koşullar dış finansman ihtiyacının karşılanmasını zora sokuyor, Merkez Bankamız faizleri daha fazla düşürmeye ve kaynak sıkıntısının aşılmasını mümkün kılacak şekilde piyasaya kalıcı likidite vermeye zorlanıyor. Beklenenden düşük çıkan enflasyon rakamlarının, bu amaçla kullanılması gündeme geliyor!
Hemen yukarıda özetlemeye çalıştığımız tablo, getiriler erirken risk algılarını yükseltiyor; Türk Lirası üzerinde yoğunlaşan olumsuz baskılar ise kırılganlık algılarını pekiştiriyor. Ekonomiyi canlandıralım derken, döviz kurlarının yükselerek maliyet kökenli enflasyon baskılarını beslemesi ve iç talep yanı sıra kredileri olumsuz yönde etkilemesi türünden tehlikeler devreye giriyor.
Evdeki hesapları çarşıya uydurmak iyice zora girmiş gibi görünüyor.