Enflasyonda yükseliş rallisi temmuzda başlıyor

Perşembe günü açıklanacak temmuz enflasyonunun yüzde 2,37’nin üzerinde gelmesi ile yıllık enflasyonda 8 aydır süren kesintisiz düşüş tersine dönecek. Vergi artışları ve akaryakıt zamlarının temmuzda ilave 4,14 puanlık katkı yapması beklenen aylık TÜFE artışına ilişkin tahminler yüzde 7-11 arasında değişiyor.

Vergi artırımları ve özellikle akaryakıtta olmak üzere temel ürünlerdeki zamların etkisiyle aylık enflasyona ilişkin beklentilerin yüzde 10’u aştığı temmuz ayından itibaren yıllık enflasyonda sekiz aylık düşüş sürecinin ardından yeniden yükseliş rallisinin başlayacağı bekleniyor. Merkez Bankası’nın enflasyon tahminlerini yüksek oranda artırarak güncellemesinin piyasalara yansımaları sürerken gözler, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK), 3 Ağustos Perşembe günü açıklayacağı temmuz ayı enflasyon verilerine çevrildi.

Beklentilerde hızlı bozulma

 Merkez Bankası’nın her ay reel ve finansal sektör temsilcileri ile profesyonellerden oluşan 48 katılımcıyla gerçekleştirdiği Piyasa Katılımcıları Anketi’nin haziran uygulamasında temmuz ayı için yüzde 3,1 olarak ölçülen tüketici fiyat artışı beklentisi, temmuzun ilk haftasında yapılan yeni ankette cari ay için yüzde 3,87’ye yükselmişti.

Ancak sonrasında petrol ürünlerine gelen aşırı yüksek oranlı zamlar, ücret ayarlamaları ve çeşitli vergilerdeki artışlar ile Merkez Bankası’nın 3’üncü Enflasyon Raporu’nda yıllık enflasyon tahminlerini makro ekonomik görünümle uyumlu biçimde radikal biçimde yükseltmesinin ardından, piyasaların beklentisi de belirgin biçimde değişti.

Enflasyon raporunda vergi ve zamların 4 puanın üzerinde öngörülen ilave katkısı ile birlikte düşünüldüğünde aylık oranın yüzde 8-9 aralığında gelmesi güçlü olasılık olarak görülüyor. DÜNYA’nın görüştüğü ekonomistlerin TÜFE bazında aylık enflasyon beklentisi yüzde 7-11 arasında değişirken, A.A. Finans’ın yaptığı ankette ise katılımcıların beklentilerinin ortalaması yüzde 9,07 çıktı.

4,14’ü vergi ve zamlardan

7 Temmuz’da Resmî Gazete’de yayınlanan kararlarla KDV miktarları yükseltilmiş, maktu harç tutarları güncellenmiş ve şans oyunları vergisi artırılmıştı.

16 Temmuz itibarıyla da akaryakıt ÖTV tutarları güncellendi, maktu ÖTV tutarı benzin ve motorinde 5 TL, LPG’de 4 TL artırıldı. Merkez Bankası’nın açıkladığı yılın 3’üncü Enflasyon Raporu’nda yer alan bir analizde, vergi ayarlamaları ve akaryakıt fiyatlarındaki artışların aylık tüketici enflasyonuna olası toplam etkisi 4,14 puan olarak hesaplandı.

Bu kapsamda KDV düzenlemesinin birebir geçiş varsayımıyla aylık tüketici enflasyonuna doğrudan katkısı 1,78 puan ve akaryakıt maktu ÖTV tutarlarındaki güncellemenin aylık TÜFE’ye etkisi 0,84 olarak hesaplanırken, gıda ve ulaştırma hizmetleri gibi kalemler ile nakliye ücretleri üzerinden oluşturduğu dolaylı etkilerin ise aylık 1,26 puan olduğu tahmin edildi.

Altı aylık Yİ-ÜFE enflasyonu (yüzde 14,82) ile maktu ÖTV tutarı güncellenen alkol, tütün ürünlerinin aylık enflasyona 0,16 katkıda bulunacağı belirtilen analize göre geriye kalan düzenlemeler arasında harçlardaki güncellemeden bir miktar katkı bekleniyor, şans oyunları vergisindeki düzenlemenin enflasyona etkisi ise sınırlı olacak.

Yıllık oran yüzde 50’ye doğru

Ekim 2022’de yüzde 85,51’le son 24 yılın zirvesini gören yıllık enflasyon, izleyen dönemde ise kesintisiz gerileme süreci yaşayarak bu yıl haziran sonunda yüzde 38,2’ye kadar inmişti.

Temmuz ayında aylık oranın, geçen yılın aynı ayındaki yüzde 2,37’nin üzerinde gelmesi durumunda, yıllık enflasyonda sekiz aydır süren kesintisiz gerileme süreci tersine dönecek. Başka deyişle bu oranın üzerindeki her aylık enflasyon oranında yıllık enflasyon yükselecek.

Piyasa temsilcilerinin beklenti aralığına göre hesaplandığında; temmuzda aylık oranın yüzde 7 gelmesi durumunda, temmuz sonu itibarıyla yıllık enflasyonun yüzde 44,5, aylık oranın yüzde 9 olması durumunda yıllık oranın yüzde 47,2 olacağı, aylık enflasyonun yüzde 11’e ulaşması durumunda ise yıllık oranın yüzde 50’ye yaklaşacağı görülüyor.

Aleyhte baz etkisi

Geçen yılın ilk altı ayında yüzde 42,4 olan TÜFE artışı, ikinci yarıda yüzde 15,4’te kalmıştı. Bu yılın ilk yarısında kümülatif enflasyon yüzde 19,77 olurken, geçen yılın aynı dönemindeki yüksek seyrin baz etkisiyle yıllık enflasyon da 2022 sonundaki yüzde 64,3 düzeyinden bu yıl haziran sonunda yüzde 38,2’ye inmişti. Ancak makro ekonomik görünümdeki bozulmanın etkisiyle bu yıl ikinci yarıda enflasyon hızlanırken, geçen yılın aynı dönemindeki düşük seyir nedeniyle temmuzdan itibaren tersine (aleyhte) baz etkisi yaşanacak.

Aleyhte baz etkisi, aylık enflasyonun yüksek düzeyde beklendiği temmuzda geçen yılın aynı ayındaki oranın yüzde 2,37 olması nedeniyle önemli oranda kendisini gösterirken, geçen yılın ağustos ayındaki yüzde 1,46’lık aylık oran nedeniyle bu yıl aynı ayda da görülecek ve yıllık enflasyon yükselişe devam edecek. Bu yıl haziran ayında rekor düzeye ulaşan kur artışlarının “maliyet enflasyonu” oluşumuna etkisini daha çok temmuzdan itibaren gösterdiği, kur geçişkenliğinin izleyen aylarda daha fazla hissedileceği belirtiliyor.

Geçen yılın son beş aylık döneminde yüzde 1,18-3,54 arasında gerçekleşen aylık oranların düzeyi ve mevcut makro ekonomik koşullar nedeniyle bu yıl aynı dönemde bunun üzerinde beklenen olası yüksek artış seyri dikkate alındığında, aleyhte baz etkisinin ve yıllık enflasyonda süreğen bir yükseliş bekleniyor.

Yıllık %58 tahmini tutar mı?

Merkez Bankası’nın mevcut makro ekonomik görünümü dikkate alarak 35,7 puanlık artışla yüzde 22,3’ten yüzde 58’e güncellediği 2023 yıllık enflasyon tahmininin tutması için ise ikinci yarıda aylık fiyat artışlarının, mevsime göre iniş çıkış göstermekle birlikte ortalamada yüzde 4,75’i aşmaması gerekiyor.

Bu da ilk altı ayda yüzde 19,77 artan tüketici fiyat endeksinin, ikinci yarıda yüzde 32 artması anlamına geliyor. Temmuz ayında yüzde 9-10 dolayında bir aylık enflasyon gelmesi durumunda, ikinci yarı için öngörülen artış limitinin üçte biri tüketilmiş olacak ve kalan beş aydaki aylık ortalama enflasyonun yüzde 3,9’la daha alt seviyelere çekilmesi gerekecek